19 :: Kill Bill

19 :: Kill Bill

28-11-2007 14:19 Laatste update: 29-04-2018 13:47

Corrie Gerritsma

Microsoft domineert de computerwereld maar voor hoe lang is dat nog van betekenis? Links en rechts wordt Microsoft ingehaald door Google, Apple en slimme Web 2.0-diensten.

We leven niet meer in een computerwereld, alles draait om internet en lifestyle. En juist daar speelt Bill Gates geen enkele rol.

tekst Francisco van Jole beeld Leonie Bos

Het is natuurlijk niet echt belangrijk wie de rijkste man ter wereld is, maar toen de Mexicaanse telecommiljardair Carlos Slim deze zomer Bill Gates van de eerste plaats stootte op de Forbes Billionaires List, leek dat het zoveelste teken aan de wand voor Microsoft. Kwakkelen is geen geschikte term om de staat van de softwaregigant te omschrijven, maar de geur van succes die altijd als vanzelfsprekend om het bedrijf hing, is verdampt. Tot in oktober het aandeel plots omhoog schoot op Wall Street en analisten naar adem hapten. Microsoft deed in het najaar van 2007 vriend en vijand versteld staan met groeicijfers ver boven de twintig procent. Gobsmacked was een term die gebruikt werd, Britse slang voor met stomheid geslagen. Terecht?

Toen topman Steve Ballmer een jaar eerder voorspelde dat het bedrijf een enorme groei door zou maken, was er besmuikt gereageerd. Geld verdienen met software, dat rook wel heel erg naar de 20e eeuw en een groot bedrijf als Microsoft kan nu eenmaal niet meer zo snel groeien. Die cynische houding werd gelogenstraft met harde cijfers. Er leek ineens weer niets aan de hand. Maar was dat ook werkelijk zo?
Nee. Tekenend voor de situatie is het aandeel dat Microsoft dit najaar heeft genomen in Facebook. Het betaalde bijna een kwart miljard dollar aan de 23-jarige oprichter Mark Zuckerberg voor een belang van 1,6 procent. Nee, dat is geen schrijffout. De softwaregigant die voorheen bedrijven opslokte als nachos op een vrimibo trok een vermogen uit voor een minuscuul aandeel. Dat kan maar twee dingen betekenen: of Microsoft is de weg kwijt, of heeft zitten slapen. Het is in de praktijk nog erger, namelijk allebei.

Ellende

De verrassende groei die Wall Street deed opleven werd veroorzaakt door een paar langverwachte uitgaven: Windows Vista, Office 2007 en Halo 3, het slot van de populaire gamereeks. Is die winst reden tot gejuich? Niet echt, want met de omzet groeien ook de problemen door.
Natuurlijk stuwt Vista de omzet omhoog, het zes jaar oude XP is immers hard aan vervanging toe. Maar ondanks de smachtende houding van de computergebruiker die door Microsoft keer op keer een geheel nieuwe ervaring in het vooruitzicht kreeg gesteld, is de revolutionaire opvolger vooralsnog uitgelopen op een grote teleurstelling. De ervaring was niet nieuw, de ervaring was Windows-gebruikers maar al te bekend en samen te vatten in één woord: ellende.
Het enige nieuwe was dat de ellende nu twee kanten opwerkte. Een nieuw besturingssysteem is normaal gesproken een goede reden om een nieuwe pc aan te schaffen, met Vista gebeurt het omgekeerde. De Consumentenbond adviseert mensen die een nieuwe computer kopen om expliciet om voorganger Windows XP te vragen. Vista kampt namelijk met ernstige comptabiliteitsproblemen. Niet alleen moet je een nieuwe computer kopen, maar ook een nieuwe printer, scanner of andere randapparatuur. Microsoft ziet zich als gevolg van de problemen genoodzaakt om de periode waarin het oude systeem XP nog verkrijgbaar is te verlengen tot juni 2008.
Halo 3 overtreft verwachtingen maar de gamedivisie van Microsoft heeft nog nooit een cent winst gemaakt. In het voorbije jaar moest het meer dan een miljard uitgeven om de schade te herstellen die de Xbox 360 had aangericht. De gamemachine maakte krassen op dvd's.
Dat lijkt allemaal erg maar het zijn slechts details in een veel groter geheel. De problemen van Microsoft strekken veel verder en zullen alleen nog maar groter worden. Dat komt allemaal door internet en de manier waarop het netwerk de digitale wereld heeft veranderd.

Afgrond

Toen internet in de eerste helft van de jaren negentig opkwam, werd de impact ervan zwaar onderschat door Bill Gates in zijn als visionair bedoelde boek The Road Ahead. Hij vond het netwerk te anarchistisch en startte vanuit die opvatting zijn eigen MSNetwork waar alle Windows-gebruikers lid van moesten worden. Microsoft beging daarmee een kardinale strategische fout: het onderschatte de kracht van de eigen gebruikers. Het beschouwde kennis op dezelfde manier als software, namelijk als intellectueel eigendom. Dus kocht het encyclopedieën op en startte het een ambitieus filmproject: Cinemania. De laatste werd al meteen bij de opkomst van internet ingehaald door de Internet Movie Database, gevuld door filmliefhebbers zelf. Het karwei werd tien jaar later afgemaakt door Wikipedia. Microsoft werd gevloerd door de eigen gebruikers.
Die route naar de afgrond is sindsdien door elk contentgericht project van Microsoft afgelegd, al bungelen sommige nog aan de rand. Zo dacht Bill Gates dat televisie en internet zouden convergeren en richtte hij samen met het Amerikaanse NBC de zender MSNBC op. Dat werd op z'n zachtst gezegd geen succes. Critici constateren spottend dat alle grote nieuwszenders als Fox en CNN een website hebben, maar dat gezien de kijkcijfers de situatie bij MSNBC andersom is: een website met een eigen tv-kanaal. Het softwarebedrijf erkende de mislukking, voerde het speerpuntproject af en heeft zich inmiddels goeddeels teruggetrokken.

Twee punt nul

Het streven een contentleverancier te zijn werd verlaten en Microsoft besloot zich rond de eeuwwende louter op diensten te richten. Hotmail, een dienst die in 1997 voor 400 miljoen werd overgenomen, was immers een doorslaand succes. Met nadruk op 'was'. Want Gmail, de maildienst van concurrent Google, wint snel aan populariteit. En daarmee valt de naam van een van de grotere nagels aan de doodskist van Bill Gates. Het is Microsoft ondanks hoge investeringen - in 2004 werd er nog 100 miljoen dollar voor uitgetrokken - nooit gelukt van de eigen zoekmachine Live Search een echte speler te maken. Google, het succesvolste kind van de internetgeneratie, dreigt Microsoft op den duur compleet van de kaart te vegen. Niet met de zoekmachine maar met een online concurrent voor Office: Google Docs, een gratis tekstverwerker en spreadsheet. De zoveelste dienst die Microsoft niet levert.
De laatste jaren was de digitale wereld in de ban van de Web 2.0 revolutie, maar de enige naam die daar consequent in ontbreekt is die van Microsoft. Opvallend maar niet vreemd: Web 1.0 was immers ook al te hoog gegrepen voor de reus uit Redmond. Het greep ook mis bij de overnamekoorts die Web 2.0 start-ups overviel. Zo gingen Blogger.com en YouTube naar Google. Yahoo! kocht Del.icio.us en Flickr. Skype en StumbleUpon werden opgeslokt door eBay. Last.fm ging naar CBS. En Myspace naar Rupert Murdoch. Zelfs op commercieel vlak werd Microsoft afgetroefd toen Google advertentienetwerk DoubleClick overnam. Microsoft kocht dus slechts 1,6 procent van Facebook voor 240 miljoen dollar.
In Nederland mag MSN Messenger dan populair zijn, in de Verenigde Staten wordt de chatmarkt grotendeels bediend door AOL en Yahoo. In een andere supermarkt, China, is het een programma van eigen bodem QQ dat de chatters aan zich bindt. En Internet Explorer dan? De browser van Microsoft is toch koning op het web? Nog wel. Maar kijk eens naar wat je in het scherm van die browser ziet. Ga bijvoorbeeld naar de populairste videobestemming YouTube. Aan het afspelen van die video's komt geen mediaspeler te pas, wel een Flash-player van Adobe. Zoals de servers die de content bewaren veelal draaien op open source-software. De alternatieven voor IE, zoals Firefox, worden ook steeds beter en aantrekkelijker.

Geflopt

De meest pijnlijke en strategisch belangrijkste nederlaag leed Microsoft echter op een heel ander terrein: de cd-markt. Of liever gezegd het wegvagen daarvan. Dat terrein werd aan de ene kant gekaapt door opeenvolgende piraten als Napster, Kazaa en BitTorrent en aan de andere kant door aartsrivaal Apple met iTunes en iPod.
Het antwoord van Microsoft op de iPod heet Zune. De kans is groot dat je die muziekspeler alleen van plaatjes kent, want het product is geflopt. Niet in het minst omdat bruin - aanvankelijk de enige beschikbare uitvoeringskleur - toch niet het nieuwe zwart bleek. De Zune was het antwoord van Microsoft op Apple. Zoals het bedrijf van oudsher vaak zijn antwoorden in Cupertino haalt. Je hoeft geen Microsoft-basher te zijn om te zien dat het uiterlijk van Vista wel erg lijkt op dat van MacOS X. De vergelijking valt zelfs door te voeren tot en met de nationaliteit van de ontwerper. MacOS X is vormgegeven door de Nederlander Bas Ording, Microsoft liet Vista ontwerpen door de Nederlander Tjeerd Hoek.
Nog belangrijker dan de iPod is echter de iPhone. Daarmee dringt het concurrerende besturingssysteem MacOS X voor het eerst door in het leven van de gebruikers. Een iPod kun je gewoon gebruiken in combinatie met Windows, maar bij een iPhone ligt dat anders omdat het apparaat de samenwerking met andere Apple-applicaties wel erg aantrekkelijk maakt. Als de iPod al reden was voor mensen om over te stappen op een Mac, dan is de iPhone dat helemaal.

Meer nog dan de iPod is de iPhone onderdeel van een lifestyle. En juist dat nekt de softwaregigant. Microsoft heeft helemaal niets met lifestyle en elke poging die te adopteren mislukt. Het bedrijf is ooit ontstaan als reactie op IBM, een computergigant die tot in de jaren tachtig vooral bekend was van typemachines en niet inzag dat software belangrijker was dan hardware. Microsoft heeft zich nooit echt los kunnen maken uit de kantoorsfeer waar ze in geboren is. De naam Office spreekt wat dat betreft boekdelen.
Door internet is de computer op alle mogelijke manier deel uit gaan maken van het normale leven van mensen. En daarbij geldt één ding: je probeert het kantoor er zoveel mogelijk uit weg te houden. Buiten kantoor is alles anders en daar kan Miscrosoft zich in de praktijk net zo slecht aan aanpassen als een ouderwetse bureauchef aan een bedrijfsparty. In de wereld van de digitale lifestyle is Microsoft een fashion victim. En dat komt nooit meer goed.