Dutch Digital Design in Shanghai

Daan Roosegaarde studeerde in 2005 af aan het Berlage Insitute in Rotterdam. Sindsdien verwierf hij wereldwijde bekendheid met werken zoals Dune en Lotus. Dit zijn interactieve landschappen die bewegen, oplichten en geluid maken als ze in contact komen met bezoekers. Momenteel werkt Roosegaarde met een team van tien man in zijn studio in Rotterdam en heeft hij twee mensen aan het werk in Shanghai. Bright interviewt hem over zijn plannen. 'Ik wil dat er een wisselwerking ontstaat tussen de Nederlandse innovatiecultuur en de bouwobsessie in Azië'.

Waarom open je een studio zo ver van huis?
Ik vind het heerlijk om mijzelf in nieuwe situaties te plaatsen en op een persoonlijk level heb ik mij altijd thuisgevoeld in de grote Aziatische steden. Ik wil gaan leren van mijn omgeving, mezelf copy-morphen. Aziaten gaan heel anders om met mijn technokunst dan Nederlanders. Er is een hele mooie, bijna fanatische, betrokkenheid.

Zijn Chinezen anders of meer betrokken dan Nederlanders?
Vanaf dag één hadden wij al het gevoel dat ze een heel andere relatie hadden met techniek. Ze gaan meer in op het natuurlijke. Als een Nederlander naar mijn werk kijkt – ik generaliseer nu even – dan lijkt het alsof mijn kunst een soort puzzel is die ze moeten oplossen. Chinezen zien het als een veel natuurlijker iets. Dit was bijvoorbeeld in het verleden te zien aan de populariteit van apparaten zoals de Tamagotchi, maar ook bij mijn kunst. Kijk bijvoorbeeld naar mijn werk Dune, een landschap dat reageert op je beweging en de geluiden die je produceert. Chinese kinderen stonden geluiden te kopiëren en ze waren terug aan het schreeuwen. Ze gaan er veel meer in op. Als Dune zou kunnen praten, dan zou het Mandarijn spreken.

Waar komt die bijzondere betrokkenheid vandaan denk je?
Je moet je voorstellen dat de technologie zich in Nederland heel langzaam heeft ontwikkeld: we gingen bijvoorbeeld van zwart-wittelevisie naar kleurentelevisie naar 3d-televisie. In China ging dat heel anders. Dat was een communistisch regime. Nu is er kapitalisme en worden mensen ineens gebombardeerd met de nieuwste televisies. Ze hebben een soort shocktherapie gekregen daardoor.

Dus in plaats van dat je kunst maakt die bij de Chinese doelgroep past, breng je kunst naar een doelgroep die er al beter bij paste?
Nee, nee. Een doelgroep is sowieso iets raars. Dat is iets dat bedrijven zoals Philips gebruiken voor de verkoop van hun producten. Het betekent ook niet dat mijn werk niet meer in Nederland te zien is. Het is een uitbreiding van onze interactieve visie.

Wat kun je in China dat je hier niet kunt?
Ten eerste: er is niks mis met Nederland als werkplek. Europa is een geweldige plek om onderzoek te doen. Het is een veilige omgeving, je krijgt ondersteuning van de overheid en jonge mensen kunnen daardoor veel bereiken. Maar soms heb je een product en dan lukt het niet om verder te komen dan het prototype. Er heerst een ja-maar-cultuur in Nederland, waardoor ik het gevoel krijg dat we minder moeten lullen en meer moeten doen. We moeten niet zo vasthouden aan de kennis die we hebben. Gewoon uitproberen en durven. Het doet me denken aan de beroemde uitspraak van automaker Ford: 'If I'd asked my customers what they wanted, they'd have said a faster horse.' Je moet kennis breken om verder te komen.

En in China kan dat beter?
Shanghai is een soort wilde westen. Je kunt het vergelijken met New York in de jaren 70. Alles kan groter. De schaal is totaal anders. Alles gaat per honderd meter zeg maar. En als Chinezen iets zien dat ze mooi vinden zeggen ze gelijk how much, how much?

Heeft dat financiële aspect ook iets te maken met de opening in Shanghai?
Ik vind het belangrijk om nieuwe niches te betreden. Het prikkelt mijn fantasie. Het financiële aspect is een consequentie van het betreden van die niches. Als ik veel geld wilde verdienen met mijn werk, ging ik wel interactieve schoenen voor Adidas ontwerpen, of iets dergelijks. Het is ook niet de bedoeling om bijvoorbeeld Dune per vierkante meter in de Mediamarkt te leggen.

Toch ben je in een paar jaar groot geworden als kunstenaar, met als bewijs de opening van de tweede studio Roosegaarde. Hoe krijg je dat voor elkaar? Ben je een goede zakenman?
Het klinkt heel cliché wat ik nou ga zeggen, maar je moet gewoon iets maken dat waanzinnig goed en poëtisch is. Dat en de Nederlandse koopmansmentaliteit, dan komt het goed.

Zijn Chinezen al bekend met het soort technische kunst die jij maakt?
'Het bestaat nog niet, dit soort 'Dutch Digital Design'. Ik gaf een lezing in de Dutch Design Workspace waarin 150 plekken beschikbaar waren. Binnen zes uur was het volgeboekt. Er begint een cultuur te ontstaan waarin mensen technische kunst gaan waarderen, maar het meeste dat je nu nog ziet is neonhorror. Als je in clubs komt dan zie je van die vreselijke, grote neonletters. Het is heel hard en absoluut. Dat vraagt om een sensuele update, om een andere manier van dialoog en interactie.

Naar welk werk kunnen wij uitkijken?
We zijn nu iets aan het ontwikkelen voor het universiteitsterrein in Shanghai. Daar staan zeven enorme gebouwen. Veel van die gebouwen staan leeg door de credit crunch. Mij is gevraagd om daar iets voor te ontwikkelen. Dat komt eind 2012. Daarnaast zijn we in gesprek met talloze fabrikanten en architecten. Ik maak me absoluut niet druk, de komende twee jaar hebben we sowieso werk.

Al ideeën?
Hoe ziet 'Facebook Square' er in het echt uit? wanneer gaan we de Sustainable Highway - een snelweg die stroom opwekt - realiseren?

Kunnen we in Nederland ook werk verwachten dat geïnspireerd is op jouw ervaringen in Shanghai?
Zeker, zeker. Ik wil dat er een soort wisselwerking ontstaat tussen de Nederlandse innovatiecultuur en de bouwobsessie in Azië. En als Nederlanders toevallig in Shanghai zijn. Kom gerust langs bij de nieuwe studio. Het is open huis.