Aftapwet aangenomen door Tweede Kamer
De Tweede Kamer heeft ingestemd met de wet waardoor geheime diensten massaal internet kunnen aftappen.
Onder meer PvdA, VVD, CDA en de PVV hebben voor de nieuwe Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (Wiv) gestemd. Tegen stemden D66, SP en GroenLinks. De Eerste Kamer moet zich binnenkort over het wetsvoorstel buigen. In de Eerste Kamer is de samenstelling anders dan de Tweede Kamer, maar ook daar hebben VVD, PvdA, CDA, PVV en de SGP een meerderheid. Daarmee lijkt het er op dat de wet er gaat komen.
De wet zorgt ervoor dat de Nederlandse inlichtingendiensten massaal internet kunnen aftappen. Dat mogen ze nu al, maar met de nieuwe wet kunnen ze ook grote hoeveelheden data in één keer onderscheppen, voor drie jaar opslaan en doorzoeken.
Belangrijke adviseurs, waaronder de Raad van State, Autoriteit Persoonsgegevens, Commissie van Toezicht op de Veiligheidsdiensten (CTIVD) en Raad voor de Rechtspraak, hebben stevige kritiek op het wetsvoorstel geuit. De eerste twee stellen zelfs dat het wetsvoorstel in strijd is met het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. De nieuwe Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (Wiv) krijgt op deze vier punten kritiek.
1. De taps zijn te ongericht
In het wetsvoorstel wordt gesproken van 'onderzoeksopdrachtgerichte interceptie' om de internetkabel af te tappen. Maar hoe gericht is deze interceptie nu echt? Daarover blijft de conceptwet vaag, benadrukken verschillende advieseurs.
2. Onvoldoende toetsing
Als de geheime diensten het internet willen aftappen, dan moet een speciale commissie - bestaande uit twee oud-rechters en een deskundige - het verzoek vooraf goedkeuren. De Raad van State en Autoriteit Persoonsgegevens zijn bezorgd dat deze commissie niet streng genoeg is en enkel als 'stempelmachine' zal functioneren.
3. Data te lang bewaard
De data die door de geheime diensten worden afgetapt mogen drie jaar lang worden bewaard en onderzocht - ook de data van onschuldige burgers. Dat is veel te lang, zeggen de Raad van State, de Raad voor de Rechtspraak en de Autoriteit Persoonsgegevens. Als het om versleutelde data gaat, kan de bewaartermijn met drie jaar worden verlengd naar zes jaar.
Minister Ronald Plasterk van Binnenlandse Zaken zei eerder dat het het 'mogelijk nuttig' is als de geheime diensten zo ver terug kunnen zoeken. Daarnaast verzekerde hij dat overgrote gedeelte van de verzamelde data direct wordt verwijderd als het voor de geheime diensten niet interessant is. Dat staat echter niet zo in de wet, en daar is de CTIVD weer erg kritisch op.
4. Data gedeeld met derden
De verzamelde data mogen met andere geheime diensten, zoals de Amerikaanse of Britse, worden gedeeld - ook zonder dat er gecheckt is wat die data precies inhouden. Er wordt gevreesd dat buitenlandse geheime diensten de AIVD gaan inzetten om de internetkabels af te tappen, omdat Nederland één van de belangrijkste internetknooppunten huisvest.
Meta-data
"Er hoeft geen aanwijzing te zijn dat iemand een link heeft met terrorisme voordat diegene getapt wordt, stellen critici. "Stel: er is een aanwijzing dat er een aanslag gepleegd gaat worden in de provincie Utrecht; dat kan al voldoende reden zijn om alle communicatie in die provincie te onderscheppen. Daar zitten gewoon de berichtjes tussen jou aan je zus tussen", zegt David Korteweg van Bits of Freedom tegen RTL Z.
Het gaat om het verzamelen van metadata. Dan kun je denken aan: met wie je communiceert, waar je bent en welke sites je bezoekt. Metadata geven best een goed beeld van iemands leven. Als er iets opvallends wordt gesignaleerd, dan kan de AIVD besluiten om nader onderzoek te doen. Om data op grote schaal te af te tappen, moet de AIVD wel elke keer om toestemming vragen aan een nieuwe toetsingscommissie, die bestaat uit rechters en technici.
Eerste Kamer aan zet
De volgende stap is nu: de Eerste Kamer. Maar de kans dat de wet daar niet doorheen komt, is erg klein. Korteweg hoopt wel dat 'dat de Eerste Kamer nog naar de breedgedragen kritiek op deze wet gaat kijken. Vooral amendementen die wat doen aan het ongericht aftappen verdienen extra aandacht, vindt hij.
"Er kan straks op grote schaal en ongericht afgetapt worden. Er zijn twee amendementen ingediend die ofwel dit sleepnet schrappen, of het aftappen gerichter maken. De Eerste Kamer kan tegen de Tweede Kamer zeggen: wij nemen de wet alleen aan als jullie een van die amendementen aannemen."