Special: de Fairphone als goed begin

Bekijk ook de Uitpakparty van de Fairphone

Het was even zoeken maar we hebben hem gevonden: de moderne hippie die FairPhone zo als 'posterboy' op zijn website kan zetten. Hij heeft een abonnement op de groentetas, snoept slaafvrije chocola, heeft de vaatwasser verwijderd en droogt aan de waslijn, bezit geen auto en koopt liever bij de locale middenstand dan bij de supermarktketen. We vragen hem naar zijn beweegredenen en bevindingen. En hoe bedien je het scherm van ecotelefoon FairPhone met geitenwollen handschoenen?

Het is voor onze hippie de eerste keer dat hij een smartphone aanschaft. Tot nog toe deed hij het met een telefoon waarbij bellen en sms-en de enige mogelijkheden waren. En meestal nam hij toch niet op, "bel maar op mijn vaste lijn". Voor hippietelefoon FairPhone ging hij om, en schafte een modern stuk elektronica aan.

Waarom? Als je dan iets duurs aanschaft dan graag verantwoord. Dat helpt beter dan 10 plastic tasjes minder. "De grootste reden tot aankoop is dat je met twee simkaarten tegelijk kunt werken. Dat geeft me de mogelijkheid om met één mobiel te bellen op eigen kosten." Het abonnement dat ook in zijn oude mobiel zat wordt door zijn werkgever betaald. Ook daarin is hij heel fair: de werkgever hoeft niet voor de kosten van zijn privégesprekken op te draaien. Tussen de kaarten kiezen werkt op de FairPhone heel intuitief: je zoekt de persoon waar je naar wilt bellen en kiest met één extra klik voor de ene of andere simkaart.

Duo sim geeft je rust en controle

Vreemd, als je erover nadenkt. De meeste mensen gebruiken hun 06-nummer zowel zakelijk als privé, waarmee je zakelijke contacten de mogelijkheid geeft je tijdens het avondeten of in de voetbalkantine te bellen. Waar we privacy en vrije tijd hoog in het vaandel zetten, maken we ons in privé situaties dag en nacht bereikbaar voor onbekenden. Scheiden van werk-en privé sim, ligt voor de hand om controle en rust te krijgen. FairPhone zelf kiest voor de duo-sim om een hogere afvalberg aan elektronica te voorkomen. Eén telefoon is voldoende voor privé en zakelijk bellen of voor de thuisland en buitenland sim.

De twee netwerken van de duo-sim in beeld

FairPhone is elke dag bijzonder

'Rust en bewust' zit in alle uitingen van FairPhone verankert. Wie zijn scherm aanraakt, krijgt eerst het aanbod een paar tellen rust te nemen. Heel mindful. Als je het accuklepje openmaakt lees je "Jij en 10.185 anderen hebben deze FairPhone gemaakt." Op het gebruikersforum zijn mensen soms een beetje geroerd door de boodschappen die FairPhone meegeeft. Het apparaat gedraagt zich als een persoonlijkheid, en dan eentje die het beste met je voor heeft. "Prachtig hoe de kleur van het lock screen verandert al naar gelang de accuduur afneemt." En die (verwisselbare) batterij is trouwens een flink pluspunt: waar de meeste iPhones het nauwelijks de dag door redden, leeft de FairPhone na 3 dagen nog. Onze hippie geeft toe, waar hij wifi en pc steeds 's nachts uitzet: "Ik heb hem constant aan laten staan en moest hem na 3-4 dagen opladen."

"This is your battery." Die doet het tot 3 dagen en is verwisselbaar zodat je langer met je telefoon kunt doen.

Geen oplader, geen oortjes, geen gebruiksaanwijzing. Gewoon een telefoon.

Herkenbaar aan zijn witte randje.

De vegetarische hamvraag

Is die FairPhone wel zo fair? "Ik realiseer me dat hij verre van perfect is," zegt onze koper. Maar hij geeft de grote industrie een signaal dat hij mens-en milieuvriendelijkere spullen wil kopen. FairPhone is niet 100% duurzaam of eerlijk, misschien nog niet voor 10%. Wat het wel is, is een begin en een bewijs. "Fairphone is een pleidooi voor een eerlijkere economie, de telefoon is het middel," schrijft Roos van de Weerd van het Amsterdamse FairPhone.

Fairphone is de case study die bewijst dat schonere en eerlijkere productie in dit economisch systeem wel degelijk mogelijk is, waar grote bedrijven schermen met dat door hun geboden onveilige werkomstandigheden of te lage prijzen of lonen niet te verbeteren zijn zonder zelf failliet te gaan. Op Samsung & Co kun je lang wachten en kritiek dat er van alles niet schoon of oneerlijk aan de schone en eerlijke telefoon is, is er volop.

Stap voor stap bergen verzetten

"We proberen te laten zien dat het stap voor stap mogelijk is om bergen te verzetten, en daarvan zijn er duizenden. We zijn bij de mijnen in DRC Congo begonnen, maar kijken naar de 'hele' productieketen, en zijn nog lang niet op de helft. Door zowel het begin van de levensfase van de telefoon (sourcing) als het einde (recycling) te adresseren kan je stap voor stap op veel gebieden interventies maken." De verbeteringen vinden op 5 vlakken plaats: grondstof, levensduur, werkomstandigheden, open source ontwerp en transparantie in productie en prijs. In het kartonnen doosje waarin je je telefoon zonder zoveelste lader of oortjes koopt, vind je lollige kaartjes met uitleg over je kleine chip-vriendje waarvoor FairPhone een coöperatie voor arbeiders in de coltanmijnen heeft opzet, over urban mining van hergebruikte componenten in Ghana, je leert het favoriete eten van de mensen in de productielijn in China en over open source Android in Portugal.

In plaats van 2 maal per jaar een berg telefoons op de markt te produceren, komen de FairPhones met maar duizend tegelijk beschikbaar. De hoeveelheid nieuwe telefoons die ieder jaar op de markt komt, is een overvloed. "Enkel door structureel in kleine batches telefoons te maken, kun je een duurzame relatie bouwen. FairPhone maakt een telefoon die lang mee gaat omdat je nieuwe componenten zoals een batterij kunt aanschaffen (vergelijk gerust met het gehypte Phonebloks).

Verbetering op 5 vlakken plaats: grondstof, levensduur, werkomstandigheden, open source ontwerp en transparantie in productie en prijs.

FairPhone heeft in DRC Congo een coöperatie voor arbeiders in de coltanmijnen opgezet

Transparantie: dit zijn de werkomstandigheden waarin deze Chinezen jouw telefoon maken

Smartphone is hyperparadox tussen verbonden en verloren

Waarom is een smartphone gekozen als voorbeeld voor een eerlijkere economie? "Een mobiele telefoon is het hypersymbool van verbondenheid, maar we zijn alle connectie met de bron van hoe het gemaakt is en de sociale gevolgen daarvan verloren. Achter elke pixel die je ziet, elke byte die je zendt, zit een wereld van mineralen, fabrieken, recycling en distributie," aldus Van de Weerd. Ze vindt het tijd om het gat tussen die wereld van geavanceerde communicatiesystemen en productiesystemen te dichten. De aandacht voor initiatieven als deze en bijvoorbeeldPhonebloks laat zien dat de behoefte naar innovatie op dit vlak enorm is.

Is het vergelijkbaar met de bewustwording dat wat op je bord lag ooit een dier was? Ook al koop je geen FairPhone, hij heeft al bereikt dat je je iets meer bewust bent van wat er voor je telefoon nodig is. De gehele impact begrijpen zal niet lukken ook al duik je er helemaal in, maar er is nu tenminste een keuze.

Kun je iets doen voor een eerlijker economie?

Onze hippie is blij. Zonder enige ervaring met Android of ander smart device kan hij nu een foto van zijn vingerplant whatsappen, bellen zonder kosten voor de baas en een groene treinreis plannen. Dat alles zonder papieren gebruiksaanwijzing, die is vervangen door luchtige instructievideo's. Of hij daadwerkelijke zoden aan de dijk heeft gezet, weten we niet. Wel maakte hij deel uit van de 10 duizend crowdfunders die de start vormden van een beweging naar ethisch verantwoorde apparaten.

"Hoe meer mensen in het bezit zijn van de telefoon of bewust worden van de problemen achter productie, hoe meer we een verhaal kunnen uitdragen, een discussie opwekken en een beweging starten", zegt Van de Weerd. "Als de vraag naar meer ethisch geproduceerde elektronica groeit, kunnen we industriebreed en op grote schaal verbeteren. We zijn al bezig met de Fairphone 2, waarin op designvlak en open sourceontwikkeling meer winst behaald wordt."

Wie daar bij wil horen bestelt hier een FairPhone2.

Bekijk ook de Uitpakparty van de Fairphone