Uitlegparty: Files op 3G-netwerken

Gebruik van mobiel internet neemt snel toe. Niet alleen in aantallen gebruikers - al een kwart van alle Nederlanders heeft het - maar ook in de hoeveelheid gegevens die we down- en uploaden via 3G. Zie het als een snelweg die elke dag wat meer verstopt raakt. Er komen steeds meer auto's bij en de auto's verbruiken steeds meer benzine en maken meer ritjes. En dat allemaal voor een vast bedrag per maand, trouwens. Maar het betekent dat je wel steeds vaker in een file komt te staan.

Vorig jaar mei kwam het 3G-netwerk van T-Mobile bijna helemaal tot stilstand. Er was sprake van een enorme piek in het gebruik van mobiel internet. Het netwerk kon zowel de hoeveelheid down- en uploads als het aantal connectieverzoeken van telefoons niet meer aan. Het duurde weken voordat T-Mobile genoeg extra masten had geplaatst en de capaciteit van huidige masten had uitgebreid. Meer asfalt en afritten dus. Maar dat zal het fileprobleem slechtst tijdelijk oplossen. Er zijn meer maatregelen nodig, vertelde T-Mobile afgelopen vrijdag tijdens een bijeenkomst voor journalisten.

Dataslurpen
De smartphoneverkoop blijft snel groeien en dat veroorzaakt de aanwas van mobiel dataverkeer. Dat neemt jaarlijks met 92 procent toe. Op dit moment verbruikt de gemiddelde mobiele verbinding 65 megabyte per maand, het equivalent van zo'n 15 liedjes als mp3, maar in 2015 is dat al 17 keer zoveel: 1 GB per maand, oftewel 260 mp3's. Vooral het bekijken van filmpjes onderweg zorgt voor de grote toename. Een andere oorzaak is de toenemende snelheid van de mobiele verbindingen. Hoe sneller mobiel internet is, hoe meer online toepassingen mensen ook mobiel gaan gebruiken. De gemiddelde snelheid verdubbelde volgens Cisco afgelopen jaar en zal eind 2015 zijn vertienvoudigd. Als het autoverkeer met eenzelfde tempo zou toenemen, dan staat alles stil, ook buiten de spits.

Hierboven zie je in een grafiek de groei van het dataverbruik op GPRS, UMTS en HSDPA op het Nederlandse T-Mobile-netwerk. Het bedrijf presenteerde deze cijfers tijdens een bijeenkomst vorige week waarin het uitleg gaf over zijn netwerk. Niet alleen de iPhone is verantwoordelijk voor het opslokken van de netwerkcapaciteit. Ook Blackberry wordt in Nederland steeds populairder, vooral onder jongeren. Nederland is bijvoorbeeld al het derde land in Europa wat betreft gebruik van de chat-applicatie Blackberry Messenger.

Uitbreiden
Ook duiken opeens apps op die binnen mum van tijd populair worden en veel data verbruiken. Een voorbeeld is Viber, een app om via mobiel internet gratis met vrienden te bellen. Meer dan 1 miljoen T-Mobile-klanten downloadden Viber in de eerste drie dagen dat het programma beschikbaar was begin december. En als Apple ineens een gratis download weggeeft - zoals het bedrijf eind december deed met een liedje van dj Armin van Buuren, dan komt het 3G-netwerk weer in de problemen.

Meer mobiel 'asfalt' aanleggen - uitbreiding van het aantal masten en extra capaciteit toevoegen - is een deel van de oplossing. T-Mobile breidde zijn netwerk de laatste twee jaar al met tweederde uit nu het meer dan de helft van het mobiele dataverkeer moet verzorgen. Zestig procent van alle smartphones in Nederland zijn in bezit van T-Mobile-klanten, mede te danken aan de jarenlange exclusieve verkoop van de iPhone. T-Mobile plaatste 840 nieuwe zendmasten in 2010 en verdubbelde de capaciteit op 2600 locaties.

Connectiegolf
Maar het lost niet alles op. Er moest ook wat gedaan worden aan de stortvloed aan verzoekjes die telefoons uitsturen. Smartphones hebben tegenwoordig tientallen apps die automatisch verbinding proberen te maken met het netwerk om allerlei updates op te halen. Hier botsen twee werelden: app-makers houden volgens T-Mobile te weinig rekening met de schaarse capaciteit van mobiele netwerken. Ze maken hun programma's alsof ze gebruik maken van vaste internetverbindingen. T-Mobile probeert wel te overleggen met app-ontwikkelaars over betere manieren om apps te ontwerpen zodat ze mobiele netwerken niet te veel belasten. Het bedrijf sprak bijvoorbeeld met de makers van de Hyves-app. Maar een app-maker kan, zeker bij Android, makkelijk een programma ontwerpen dat heel vaak veel gegevens ophaalt via mobiel internet. Telecomproviders kunnen dat niet verbieden.

Om het aantal verzoekjes dat telefoons uitzenden te verminderen heeft T-Mobile samen met Nokia Siemens een nieuwe techniek ingevoerd, die het overigens al in 2007 testte: Cell_PCH. Deze techniek zorgt ervoor dat smartphones veel minder verzoekjes naar het netwerk hoeven te sturen om wakker te worden en nieuwe informatie op te halen. Sinds kort ondersteunt de iPhone met iOS 4.2 de techniek ook. Het zorgde meteen voor een vermindering van 30 procent van de netwerkbelasting. Bovendien is Cell_PCH gunstig voor de batterijtijd van telefoons. Ze gebruiken een energiezuinige slaapstand en hoe minder connecties, hoe minder stroom ze verbruiken.


Apple zorgde met een gratis download van dj Armin van Buuren voor netwerkproblemen bij T-Mobile

Afknijpen
Cell_PCH is leuk en aardig - het voorkomt op lange termijn niet dat mensen zoveel datacapaciteit verbruiken dat er voor andere mensen in de buurt weinig overblijft. T-Mobile gaat nu het gebruik op zijn netwerk beter in de gaten houden. De systemen kunnen straks beter voorspellen wanneer de beschikbare ruimte te krap wordt. Niet alleen de hoeveelheden, maar ook welke applicaties er verantwoordelijk zijn voor het meeste dataverbruik.

Op sommige drukke momenten wil T-Mobile automatisch apps met een te hoog dataverkeer 'afknijpen'. Op plekken waar veel mensen bijeen zijn, zoals sportwedstrijden, concerten, demonstraties of festivals, kan T-Mobile zo garanderen dat de meeste gebruikers nog wel kunnen bellen, sms'en en hooguit een beetje kunnen mailen en Twitteren. YouTube kijken of Skypen is dan even niet mogelijk. De digitale rechtenorganisatie Bits of Freedom vindt dat niet eerlijk, omdat T-Mobile klanten 'onbeperkt internet' heeft beloofd.


Netwerkkaart bij T-Mobile voor gewone telefoons

Communicatie
T-Mobile steekt ook steeds meer energie in het checken van social media op klachten van klanten over het netwerk. Het webcareteam van T-Mobile telt al vijftien medewerkers. Ook op basis van meldingen via de app Netwerkradar wordt in kaart gebracht waar klanten netwerkproblemen ondervinden. Dat is op veel meer plekken dan je zou zeggen op basis van de netwerkkaart op de T-Mobile-site en daar is een goede reden voor.

De dekkingskaart blijkt te zijn opgesteld op basis van bereik met gewone telefoons, maar smartphones hebben over het algemeen een minder goed signaal. Intern gebruikt T-Mobile dus een tweede dekkingskaart voor smartphones, die het bedrijf nog niet op zijn eigen site heeft gepubliceerd. Als dat wel gebeurt, een voorbeeld zie je hieronder, zien klanten tenminste vooraf op welke plekken hun iPhone of Android een gebrekkige internetontvangst zal hebben. Het had T-Mobile gesierd als die informatie ook aan nieuwe klanten op een goede manier zichtbaar wordt gemaakt.


Maar dan de netwerkkaart voor smartphones...

Automatisch naar wifi
Een alternatief is het aanbieden van gratis wifi op drukke plekken. Ook dat is T-Mobile van plan. Het bedrijf wil gebruikers dan laten verbinden met een open draadloos netwerkpunt, om zo het 3G-netwerk te ontlasten. Maar gebruikers moeten natuurlijk zo'n gratis wifi-netwerk wel makkelijk kunnen vinden. Daarom is er een app in voorbereiding die eventueel automatisch connectie met T-Mobile-hotspots kan maken. Deze aanpak staat bekend als offloading: capaciteit naar buiten het netwerk verplaatsen.

Het omgekeerde zou ook kunnen: beloon gebruikers met een minder dan gemiddeld dataverbruik met een korting. Maar dat durft ook nog geen enkel telecombedrijf aan. Er wordt ook gekeken naar andere technische oplossingen. Een daarvan is interessant voor in en om het huis: de zogeheten femtocellen. Dat zijn mini-basisstations, verbonden met breedband internet via bijvoorbeeld adsl of kabel, die in de toekomst kunnen fungeren als zendmast voor bijvoorbeeld vijf mobieltjes in de straat. In andere landen zijn femtocellen al in opkomst, maar in het dichtbevolkte Nederland zijn ze nog weinig in gebruik.

Datalimiet of snelheidsbeperking
Monitoring, afknijpen, offloading. Het lijkt, opnieuw, op het autonet met real-time verkeersinformatie, snelheidsbeperkingen, omleidingen. Het wachten is op de mobiele spitsstrook: telefoonklanten die meer betalen krijgen dan toegang tot een snellere baan dan de rest, ook op drukke momenten. Maar zover is het niet. T-Mobile is het voorlopig nog niet van plan. Maar wat niet is kan nog komen. KPN en Vodafone hebben immers al wel datalimieten ingesteld voor nieuwe klanten. Ook harde limieten wil T-Mobile nog niet. Niet alleen omdat het voor de marketing handig om het als enige van de grote drie niet te doen. T-Mobile zegt datalimieten niet begrijpelijk en transparant genoeg voor de klant te vinden. Zit wat in: hoe weet de doorsnee gebruiker nu welk gebruik genoeg is voor 500 MB per maand?

Aan de andere kant: T-Mobiles oplossingen met afknijpen en beperkingen van het 3G-gebruik op drukke plekken en momenten lijken ook niet erg transparant. Hoe weet je
straks wanneer dat gebeurt en met welke apps? Je merkt het pas als de downloadsnelheid te ver is teruggeschroefd om lekker te kunnen bellen via Skype en Viber of te kijken naar Uitzending Gemist en YouTube.

Nog meer dan de afgelopen jaren het geval was, kan je de maximale 3G-snelheden die telecombedrijven claimen met een korreltje zout gaan nemen. Laat dat 4G nu maar snel komen. Maar iets zegt me dat na de invoering van 4G het hele verhaal weer opnieuw begint.