Uitlegparty: Lcd-alternatieven

Voor het lezen van lange teksten is het lcd-scherm niet het meest geschikt. De prettig leesbare zwart-wit schermen met elektronische inkt zijn er al jaren en zijn voor de ogen bijna even fijn als inkt op papier. De schermen van de firma eInk hebben echter ook tal van minpunten: het scherm bouwt traag op en alles is zwart-wit.

De komende jaren maken meerdere nieuwe schermtechnieken hun opwachting, die een brug moeten slaan tussen het huidige eInk en de lcd-schermen. Ze bieden kleuren, verversingssnelheden die goed genoeg zijn voor het afspelen van video en ze zijn energiezuiniger en prettiger leesbaar dan schermen met achtergrondverlichting. Want probeer maar eens iets op je iPad te doen in fel zonlicht. Vier schermtechnieken waarmee je zelfs op zomerse dagen van het scherm kan lezen: eInk, PixelQi, Liquavista en Mirasol.

E-ink is de bekendste vorm van 'digitaal papier'. De techniek werkt zo: miljoenen piepkleine microcapsules, met een doorsnede zo dun als een haartje, kunnen positef geladen worden (witte deeltjes) of negatief (zwarte deeltjes) in een doorzichtige vloeistof. Als een negatief elektromagnetisch veld word geladen, verplaatsen de witte deeltjes naar het bovenste deel van de microcapsule om zo zichtbaar te worden. Op die plek is het oppervlak wit. Omgekeerd werkt dat met zwarte deeltjes.

De Taiwanese firma eInk heeft de patenten op deze techniek. Het oorspronkelijke bedrijf is vorig jaar nog overgenomen door een andere Taiwanese onderneming, die veel geld investeert om te komen tot een kleurenversie van de schermtechniek met dezelfde voordelen: prettig leesbaar, erg energiezuinig en geen weerspiegeling bij fel licht. De eInk-schermen zijn ook erg licht, maar ze zijn ook relatief prijzig.

Ander nadeel is dat ze slecht leesbaar zijn in het donker. Maar vooral de verversingssnelheid van het scherm moet flink omhoog om er meer mee te kunnen doen dan lezen van e-books en documenten. Op dit moment is video's afspelen nog niet mogelijk met eInk. De fabrikant belooft begin volgend jaar kleur en video, net als de concurrenten die hieronder nog volgen.

Eén van de rivalen van eInk is het Eindhovense Liquavista. Dat bedrijf werkt aan schermen met electrowetting, waarover we eind vorig jaar uitgebreid schreven in dit verhaal in Bright nummer 31. Een scherm met electrowetting bestaat uit kleine cellen met oliedruppels in een waterige omgeving.

Onder deze vloeistoffen zit een elektrode waarmee er spanning op de cel kan worden gezet. Als de elektrode uit staat, dan ziet de pixel er zwart uit omdat de oliedruppel gelijkmatig over het oppervlak van de cel is verdeeld. Zet je de elektrode aan, dan trekt de olie naar een hoek van de cel, zodat het zwart verdwijnt en de pixel 'wit' wordt.

Electrowetting lijkt dus erg op eInk. maar een verschil is dat door gebruik te maken van verschillende spanningen, allerlei grijstinten mogelijk zijn. En met een kleurenfilter geeft het scherm ook kleuren weer. Nadeel is dat de techniek minder energiezuinig is dan eInk. Ook zijn de kleuren nog niet zo mooi als bij lcd. Doordat dit een reflectief scherm is, zonder backlight, is er te weinig licht te absorberen voor tonen van verzadigde kleuren. Liquavista maakt het schakelen tussen een monochrome en kleurenmodus mogelijk.

Ook PixelQi, het derde lcd-alternatief, heeft drie modi waarin het scherm kan werken: transmissief, reflectief en transflectief. In het eerste geval werkt het PixelQi-scherm als een gewone lcd met kleuren en filmpjes. In de reflectieve modus gebruikt het scherm maar een klein beetje achtergrondverlichting, zodat het scherm leesbaar blijft in zonlicht.

Maar anders dan bij eInk is PixelQi ook goed leesbaar in donkere omgevingen. Voordeel van PixelQi is dat er geen apart apparaat nodig is om digitaal te lezen. Je kunt schakelen tussen de verschillende modi. Als PixelQi een succes wordt, kunnen de prijzen van de schermen flink dalen, omdat het produceren bijna vergelijkbaar gaat als gewone lcd-schermen.

Jammer is dat de gebruiker moet schakelen, wat toch enige inspanning vergt, maar door in e-readers lichtsensoren toe te voegen zouden de apparaten dat deels ook automatisch kunnen doen. Stap je met je e-reader met PixelQi naar buiten, dan kan hij direct overschakelen naar de reflectieve modus. Toch lijkt er geen ontkomen aan regelmatig handmatig schakelen en dat is wel even wennen.

Mirasol is het vierde scherm dat eveneens reflectief werkt, zonder achtergrondverlichting dus. Chipfabrikant Qualcomm ontwikkelt Mirasol als een alternatief voor eInk met kleur. De techniek lijkt op de manier waarop vlinders kleuren tonen: ze hebben geen eigen kleuren, maar de vleugels weerspiegelen specifieke golflengtes in het lichtspectrum waardoor ze als kleuren op je ogen over komen. In tegenstelling tot PixelQi is Mirasol compleet reflectief: prachtig voor gebruik buiten, onhandig bij lezen in het donker.

Mirasol is ook zuiniger: verbruikt PixelQi 200 mW, Mirasol doet het met maar 1 mW. Dat is zelfs tweeduizend keer zuiniger dan een gewoon lcd-scherm. Oftewel: over opladen hoef je je bijna geen zorgen meer te maken. Mirasol heeft een refreshrate die goed genoeg is om video's af te spelen.

Mirasol klinkt fantastisch, maar net als bij Liquavista's schermen is het afwachten hoe de kleuren eruit komen te zien. Veel demonstratiemodellen van Mirasol-schermen toonden een opvallende gele tint. Qualcomm moet dus de kleuren nog fixen. Het bedrijf zou echter al een deal hebben met Amazon om een nieuwe generatie van de Kindle uit te rusten met Mirasolschermen.

De eerste tablet met Mirasol is begin volgend jaar al te verwachten, maar dit apparaat is nog niet zo groot als de iPad. Volgens Qualcomm gaat het in eerste instantie om een 5,7 inch scherm. Dat is een gebruikelijker formaat in de e-readerwereld, maar te compact voor een tablet. Ook Liquavista richt zich in eerste instantie op e-readers, terwijl PixelQi zich meer stort op tablets met in eerste instantie alleen een 10 inch scherm.

Apparaten met de schermen van Mirasol, Liquavista, of kleuren-eInk zijn nog niet in details aangekondigd. Dat geldt wel voor de eerste tablet met een PixelQi-display: de NotionInk Adam, die binnenkort verschijnt. De Adam ziet er wel iets anders uit dan de iPad, met een uitstulpsel aan de bovenkant, waar de accu en een draaibare camera zich bevinden. De prijs van het PixelQi-model wordt geschat op ongeveer 500 dollar.

Je moet kortom nog even geduld hebben om deze nieuwe schermtypes zelf te kunnen ervaren, maar volgend jaar komt het aanbod aan lcd-alternatieven eindelijk goed op gang.