Uitlegparty: Zonnepanelen

Zonne-energie is dé energiebron van de toekomst. Peter zet de mogelijkheden, kosten, opbrengsten en subsidies van zonnepanelen op een rij.

Het valt niet mee om als consument groen te doen. Aan bijna elk initiatief hangt wel een vies luchtje. Groene stroom bleek oplichting, CO2-compensatie gebakken lucht en biobrandstof een hype. Gelukkig zijn er ook technieken die wel werken, zoals zonne-energie. Met een paar zonnepanelen op je dak kun je al een groot verschil maken.

Een rekenvoorbeeld. Bij de productie van één kilowattuur (kWh) elektriciteit komt uit de verbranding van kolen volgens Milieu Centraal minstens 900 gram CO2 vrij, bij gasverbranding is dat 40 gram. Bij zonlicht is dat veel lager, 50 gram (vrij gekomen bij de productie van de installaties). Dat scheelt dus behoorlijk, zeker als je bedenkt dat een gemiddeld huishouden jaarlijks ongeveer 3402 kWh elektriciteit verbruikt. Een zonneboiler heeft na een jaar net zoveel CO2 bespaard als zijn productie heeft veroorzaakt. Bij zonnepanelen duurt dat iets langer, tussen de 2,5 en 3,5 jaar.

Hoe werkt het?

Een zonnepaneel is een verzameling zonnecellen. Een zonnecel is een plaatje dat zonnewarmte omzet in elektriciteit. Een andere naam is fotovoltaïsche cel, kortweg foto-cel of PV-cel. De cellen kunnen tegenwoordig tot een kwart van het opgevangen zonlicht omzetten in elektriciteit. PV-cellen werken door de beweging van elektronen. Zonlicht passeert door de glazen bedekking van de cel en treft atomen in twee aparte lagen van het element silicum. Wanneer het licht op de overgang tussen de negatieve en positieve laag valt, geeft de positieve laag elektronen af en de negatieve laag verzamelt ze. Daardoor gaan elektronen heen en weer tussen de voor- en achterkant van de cel en ontstaat elektriciteit. Meer info over de werking van zonnecellen, kun je hier vinden

Discovery laat zien hoe zonnepanelen worden gemaakt.

Bij een zonneboiler wordt de zonne-energie gebruikt voor het verwarmen van de woning. Het principe van de zonneboiler is net als de tuinslang die in de zon heeft gelegen. Op het dak ligt een zonnecollector, een metalen kist die aan de bovenkant is afgedekt door glas en op de bodem een plaat die een donkere kleur heeft. Het glas houdt de warmte vast en de plaat neemt deze op. Met de bodemplaat zijn buizen verboden waardoor langzaam water of een andere vloeistof stroomt. Het water neemt de warmte van het zonlicht op, waarna de warmtewisselaar de warmte toevoegt aan de boiler.

Het vermogen van zonnepanelen staat uitgedrukt in watt. Maar, omdat de productie van stroom door het wisselvallige weer met pieken en dalen verloopt, staat daarom bij zonnepanelen het maximale piekvermogen aangegeven (Wp). Zonnepanelen op je dak brengen niet genoeg op om al het nodige stroom te leveren. De zonlichtopbrengst is daarvoor te wisselend. Een zonnesysteem met vijfhonderd watt-piek aan vermogen (ongeveer vier vierkante meter panelen) levert jaarlijks gemiddeld 375 kWh op, oftewel ongeveer tien procent van het elektriciteitsverbruik van een gemiddeld gezin.

Wat zijn de kosten?

Een zonnepaneel van een vierkante meter kost ongeveer 700 euro, de installatie is een uitgave van nog eens 200 euro. Vaak moet het paneel nog op schuine dragers worden geplaatst om optimaal profijt te hebben van het zonlicht, en dat brengt weer meer kosten met zich mee. Steeds meer energiemaatschappijen bieden daarom installaties aan om te leasen. Een set van vier panelen levert jaarlijks zo'n 320 kWh aan elektriciteit op. Dat komt neer op een besparing van ongeveer 75 euro per jaar. De kosten voor elektriciteit uit zonne-energie zijn trouwens hoger dan die van grijze stroom. Een kWh grijze stroom kost 22 cent, die van zonnepanelen ongeveer 55 cent. Die prijs bestaat uit de aankoopprijs en onderhoudskosten.

Zonne-energie draagt minder dan 1 procent bij aan groene stroom in Nederland.

Een zonnecollector is een stuk duurder, tussen de 2000 en 3000 euro. De gemiddelde prijs van een zonneboiler in de nieuwbouw is nog eens 1600 euro. De jaarlijkse besparing bedraagt 150 tot 200 kubieke meter aardgas bij een oppervlak van ongeveer drie vierkante meter. Dat scheelt bij een gezin met vier personen, ongeveer de helft van het verbruikte gas of elektriciteit voor de verwarming van water. Een jaarlijkse besparing van 70 euro. De jaarlijkse besparing ten opzichte van een elektrische boiler is ongeveer 175 euro.

Hoe installeren?

Je kunt niet zomaar een paar panelen op je dak leggen. Elk dak heeft z'n eigen hellingshoek en oriëntatie. De hoogste opbrengst bereik je als de panelen een hellingshoek hebben van 36 graden en gericht zijn op het zuiden. Andere oriëntaties zijn mogelijk, maar leveren gewoon minder elektriciteit op. Natuurlijk moet je er wel voor zorgen dat de panelen nooit in de schaduw van bijvoorbeeld een boom of gebouw liggen. Ligt bij een zonnepaneel van de 36 cellen er slechts eentje in de schaduw, dan wordt de productie met meer dan de helft gereduceerd.

RoofRay helpt je een schatting te maken van hoeveel je dak aan energie kan opleveren. Het programma laat je met gebruik van de satellietfoto's van Google Maps zonnepanelen op het dak van je huis tekenen. Vul vervolgens de hellingshoek in en je kunt aan de slag.

Rekenhulpje RoofRay.

Is het een mooie zonnige dag en produceren de panelen op je dak een overschot aan elektriciteit, dan wordt dat overschot het elektriciteitsnet op gepompt. Via de wet is geregeld dat huishoudens een vergoeding krijgen voor de geleverde stroom. De vuistregel voor de terugleververgoeding is dat het energiebedrijf de eerste drieduizend kWh die een huishouden aanlevert, verrekent met de afname. Dus lever je 400 kWh, maar verbruik je 3000 kWh van het net, dan betaal je uiteindelijk voor 2600 kWh. Maar om bij te houden hoeveel de meter terugloopt heb je wel een viertels elektriciteitsmeter nodig (kost ongeveer 90 euro), die registreert zowel het verbruik als de teruglevering van elektriciteit. Daarnaast moet je een 'verklaring van duurzaamheid' hebben om groenestroomproducent te worden. Die verklaring moet worden aangevraagd bij CertiQ, waarvoor naast de subsidie aanvraag (zie onder) een aparte aanmeldingsprocedure geldt met extra kosten.

Hoe krijg ik subsidie?

Om duurzame energie te stimuleren heeft de overheid een subsidiepot klaar gezet, het Besluit stimulering duurzame energieproductie (SDE). Een subsidieregeling voor zonnepanelen waarmee het voor consumenten en ondernemingen aantrekkelijker moet worden om duurzame energie op te wekken. Rijk word je er niet van, de bijdrage van 33 cent per kilowattuur is volgens de Volkskrant bedoeld om het prijsverschil tussen reguliere stroom en de elektriciteit uit dure zonnepanelen te overbruggen.

Bij Senter Novem, dat de subsidieregeling uitvoert, vlogen de aanvragen echter binnen, waardoor binnen twee maanden de bodem van de subsidiepot was bereikt. De pot werd door de minister opnieuw gevuld, maar liep vervolgens net zo snel weer leeg. Aanvragen van subsidie is volgens Senter Novem nog steeds mogelijk, maar de kans op een positieve afhandeling is wel minder groot. Waarschijnlijk opent in 2009 een nieuwe subsidieronde waarvoor opnieuw ingeschreven kan worden. Wees er dus snel bij!

De campagne Zon op je Dak van de gemeente Amsterdam.

Je kunt ook bij je eigen gemeente of provincie aankloppen voor subsidie. Zo heeft Noord-Holland de campagne Zon op je Dak. De Amsterdamse stadsdelen en de provincie Noord-Holland stellen subsidies beschikbaar voor zonnepanelen en zonneboilers. Tot en met 31 december kun je de subsidie aanvragen via de website. Voor zonnepanelen loopt dat op tot 1200 euro per woning voor een 600-Wattsysteem. Apeldoorn heeft 800 duizend euro van de Europese Unie gekregen om het gebruik van zonne-energie te stimuleren. Het bedrag wordt verdeeld aan inwoners die zonnepanelen op hun huis willen.

Voorbereiden

Voor je aan de slag gaat met zonnepanelen, zul je je goed moeten voorbereiden. Waar kun je ze plaatsen? Wat kost het? En wat levert het op? Plaats je maar een paar panelen, dan is er weinig voordeel te halen. De subsidie gaat dan al snel op aan formaliteiten en technische eisen, zoals de nieuwe meter met vier telwerken en de verklaring voor duurzaamheid.

DIY zonnepanelen. Foto: Eric Wolfe.

Ben je van plan zelf zonnepanelen te plaatsen, dan kunnen de boeken Zonne-energie van H.J. Geist of Solar Power for Dummies handig zijn. Verder zijn er natuurlijk voldoende blogs en forums te vinden met ervaringsverhalen. Heb je zelf ervaring met het installeren van zonnepanelen of het aanvragen van subsidie? Laat het ons dan weten in de comments.

Nog een tip: Tegenlicht maakte onlangs de aflevering Here comes the sun, waarin het laat zien dat een zonne-economie veel dichterbij is dan we denken. In Bright 25, eind december in de winkel, een uitgebreid verhaal over de toekomst van energie.