Human Birdwings: hoax of niet?

Gisteren berichtte ik in al mijn enthousiasme dat de 31-jarige Nederlander Jarno Smeets als eerste in de geschiedenis letterlijk als een vogel met zelfgebouwde klapperende vleugels had gevlogen. Het filmpje dat hij mij persoonlijk mailde, liet zien hoe Smeets afgelopen weekeinde met zijn zelfgebouwde Human BirdWings in het Westbroekpark in Den Haag honderd meter ver als een vogel enkele meters boven de grond vloog.

<object data="http://www.youtube.com/v/GYW5G2kbrKk" type="application/x-shockwave-flash" height="255" width="405"><param name="data" value="http://www.youtube.com/v/GYW5G2kbrKk"><param name="src" value="http://www.youtube.com/v/GYW5G2kbrKk"></object>

Een droom leek werkelijkheid geworden en ik mailde Smeets enthousiast felicitaties terug. Hoewel het filmpje amateuristisch was gefilmd, had ik in de eerste instantie geen argwaan. Ik had Smeets namelijk twee weken geleden 50 minuten lang via Skype voor een stuk voor Bright Magazine geïnterviewd.

Twee weken geleden was het ook nog heel aannemelijk dat dit project nog in de ‘droomfase’ zat. Smeets had een eerste testvlucht op 20 januari gemaakt en in dat filmpje kwam hij enkele sprongetjes in de lucht. Ik heb zelf jaren geparaglide en hoewel ik geen hangglide ervaring heb, heb ik menig uur op de berg zitten wachten op de juiste paraglide condities al kijkend naar hanggliderpiloten die met een stevig windje met een paar stapjes al los van de berg kwamen. Ik kon me dan ook levendig voorstellen dat Smeets al rennend met zijn BirdWing en wat geklapper van de vleugels net genoeg lift kon genereren om een paar huppel-vlieg sprongetjes te maken.

Tijdens het interview was Smeets bescheiden, zijn technische uitleg was zeer aannemelijk, hij had een reëel antwoord op iedere vraag en zijn streven om zijn langgekoesterde droom van het vliegen als een vogel te verwezenlijken was totaal overtuigend. Ik vroeg hem over zijn angsten als proefkonijn en waarom hij juist koos voor een windstille dag terwijl je bij paragliden of hanggliden juist met een klein windje van voren wil starten zodat je niet zo hard hoeft te rennen om genoeg lift te genereren. Dit is wat Smeets woord voor woord zei:

“Voordeel van deze vleugels is wel dat je ze intuïtief met je armen kan bedienen omdat je commando’s omgezet worden naar de vleugelbeweging maar dan nog, als je in de lucht bent dan hoeft er maar een windvlaagje van de verkeerde kant te komen en je ligt zo weer beneden. En dat is wel heel spannend. Maar zover is het nog niet. Als het zover komt dat ik 6 meter in de lucht zit dan is de vraag wat belangrijker is; de angst of het succes."

"Sinds ik met dit project aan de slag ben gegaan, droom ik nog nauwelijks dat ik kan vliegen. Ik heb geloof ik nog een keer gedroomd dat ik kon vliegen maar daar zaten deze vleugels al in. Die oerdroom, die is langzaam aan het verdwijnen. Als je met die vleugels op je rug aan het rennen bent dan denk je niet aan dat vrijheidsgevoel uit die dromen maar ben je totaal geconcentreerd; opperste concentratie zodat je de lucht ingaat en dat alles goed verloopt."

"Dat gevoel in je droom van ultieme vrijheid. Ik vraag me af of je dat dan nog hebt. Je bent vooral bezig met sporten, controleren van je lichaam en spanning van ga ik vallen of niet vallen. Zo zorgeloos als het in mijn dromen is, zo zorgeloos zal het in de realiteit niet zijn.”

Dit klonk niet als iemand die de boel probeerde te belazeren. En dat gold voor alle vragen die hij beantwoordde. Gerenommeerde publicaties zoals de Duitse Financial Times, Wired en het Belgische Humo hadden bovendien ook artikelen aan Smeets project gewijd.

Wat zijn project ook aannemelijk maakte, waren de filmpjes en zijn weblog. Smeets begon in augustus 2011 de eerste filmpjes over zijn ‘droomproject’ op YouTube te plaatsen. In het eerste filmpje legt hij uit wat zijn droom is en hoe hij dat wil verwezenlijken. In het tweede en derde filmpje interviewt Smeets professor Bert Otten die werkt aan het centrum voor Human Movement Sciences van de Universiteit van Groningen. Hij had de professor zijn ideeën voorgelegd en vroeg deze expert of zijn idee te verwezenlijken was. Hoewel ik Bert Otten vandaag niet heb kunnen bereiken, lijkt de man in de video wel Bert Otten te zijn als ik hem vergelijk met het resultaat dat Google Images levert op de naam van de professor. Het lijkt dezelfde man.

De filmpjes die volgen, bouwen beetje bij beetje het verhaal op. Zo vindt Smeets via de antikraak een werkplaats groot genoeg om zijn Human BirdWings te bouwen, laat hij de CAD designs zien van het vleugelmechanisme, hoe en waar hij de lichtgewicht motoren en accu’s vandaan haalt. In een ander filmpje toont Smeets het werkende vleugelmechaniek dat hij had afgekeken van de modelbouwwereld die RC vogels met klapperende vleugels bouwen. Kortom, de filmpjes vertellen een geloofwaardige, chronologische opbouw van het hele project tot op de dag van gisteren. Toen verscheen het filmpje met zijn eerste succesvolle vlucht. Het vloog als een wildvuur over het internet.

Zoals gezegd had Smeets mij naar aanleiding van het interview persoonlijk gemaild dat het hem gelukt was. Ik twijfelde in eerste instantie geen moment, maar al snel voelde ik toch een onrustige kriebel. Waarom was het zo knullig gefilmd? Als je als eerste in de geschiedenis als een vogel de lucht in gaat dan haal je er toch een beetje fatsoenlijke videocamera erbij? En alles was vanachter gefilmd? Je wilt zo’n vlucht vooral juist van de voorkant filmen. Maar vanwege het persoonlijke gesprek met Smeets was ik overtuigd van zijn oprechtheid en ik gaf hem het voordeel van de twijfel.

In de middag werd ik door NCRV Knooppunt Radio 2 gebeld. Ze konden Smeets nergens bereiken. Zelfs niet op het 06-nummer dat hij op zijn site bij het persbericht had geplaatst. Op zijn Facebook-profiel hadden ze gezien dat hij voor Philips Design zou werken en Philips opgebeld. Bij Philips Design bleek geen Jarno Smeets bekend. Zij vertrouwden het niet en ze wilden van mij in de uitzending weten wat ik ervan dacht omdat ik hem recent had geïnterviewd. Ook tijdens de uitzending gaf ik hem nog het voordeel van de twijfel, hoewel ik wel nadrukkelijk zei dat niemand van de media de vlucht had bijgewoond. Ik kon niet beamen of de vlucht werkelijkheid was.

Meteen na de uitzending begonnen bij mij alarmbellen af te gaan. In mijn interview vertelde Smeets, in tegenstelling tot zijn Facebook en LinkedIn pagina, dat hij voor Philips Research op de High Tech Campus van Eindhoven werkte als werktuigbouwkundig ingenieur aan de ontwikkeling van pneumatische spieren. Maar het was al te laat om Philips nog te bellen.

Terwijl wij de avond en de nacht ingingen werd Amerika wakker en stortten de blogs zich massaal op het filmpje van de succesvlucht. Veel mensen juichten Smeets toe maar nog meer mensen trokken zijn vlucht in twijfel en betitelden het als een hoax.

De meningen lopen sterk uiteen. Gizmodo heeft de vele meningen van experts op een pagina samengevat. Zo zegt Jamie Hyneman van Mythbusters dat hij geen bewijs ziet dat de vlucht nep is en denkt dat helemaal niet zo moeilijk is wat Smeets heeft gedaan. Hij is echter wel een tikje achterdochtig dat er zo weinig van de Human BirdWing vleugels zelf te zien is. Zeer ervaren hangglider piloten geloven er echter geen snars van en beargumenteren dat met hun kennis die weer door een andere ervaren ingenieur onderuit gehaald worden. Ook zijn er allerlei sceptici die claimen verstand te hebben van CGI special effects die de video analyseerden en ‘vreemde’ zaken aan het licht brengen. Wired’s Rhett Alain daarentegen weerlegt deze claims met professionele video analyse tools en kan geen enkel bewijs voor ‘fraude’ vinden. Kortom, niemand weet op dit moment met zekerheid wat de waarheid is.

Maar vanochtend hing ik als eerste met Philips Research aan de lijn. Ze zochten op Jarno en Smeets in de Philips People Finder database waarin alle medewerkers van Philips moeten voorkomen. Je raadt het al; geen Jarno Smeets in het bestand te vinden.Na het gesprek met Philips heb ik Smeets direct gemaild en liet hem in de waan dat ik nog volle overtuiging van zijn project was met de vraag of hij nou bij Philips Design of Research werkte zodat ik het juist in het artikel kon vermelden. Op die email heb ik nog geen antwoord gekregen terwijl hij gisterenochtend meerdere malen snel zijn mails beantwoordde.

Ook onze fotograaf die een foto van Jarno moest nemen voor bij het artikel had de grootste moeite om in contact met hem te komen. Toen dat eenmaal lukte had Smeets goed en slecht nieuws. Hij had geen tijd om op de foto te gaan met zijn vleugels want ze lagen uit elkaar en het was teveel werk om ze in elkaar te zetten. Het goede nieuws was dat hij ons zelfgemaakte foto’s toestuurde die we voor publicatie mochten gebruiken.

Ik hoop van harte dat het allemaal toeval is dat hij niet in de Philips database voorkomt en dat hij het zo druk heeft en onbereikbaar is. Gisteren gaf ik hem nog het voordeel van de twijfel maar vandaag denk ik dat zijn droom een zeer knap en geduldige opgebouwde hoax is. Ik hoop van niet maar het is nu aan Jarno Smeets om te bewijzen dat hij daadwerkelijk als eerste in de geschiedenis als vogel met klapperende vleugels heeft gevlogen. Tot die tijd blijf ik er rustig over dagdromen.

UPDATE: Het bewijs dat de vlucht van Jarno Smeets een hoax wordt bij de minuut groter. Niemand blijkt hem te kennen, aldus Wired die hem net zoals ik ook niet konden traceren bij Philips. Zij gingen echter nog een stap verder.

Jarno Smeets LinkedIn pagina zegt dat hij van 2008 tot 2010 voor Pailton Steering Systems werkte. John Nollett, directeur van Pailton Engineering Limited, vertelde Wired dat er niemand met die naam voor hen heeft gewerkt. “We hebben al onze divisies wereldwijd gecheckt en niemand kent hem. Hij heeft nooit voor ons gewerkt in een van onze locaties. Niemand kent hem.”

Wired nam ook contact op met Britse Coventry Universiteit waar Smeets claimt dat hij van 2001 tot 2005 gestudeerd zou hebben. Staf van de Universiteit doorzocht hun database waarin alle studentennamen vanaf 1996 zijn opgenomen. De enige Smeets die er in voorkwam was Alexandra Smeets die van 1999 tot 2000 aan de universiteit studeerde.

De vraag is niet langer of het wel of niet een hoax is maar wie Jarno Smeets is? Wat is zijn echte naam en waarom heeft hij zoveel tijd in deze zeer knap, en geduldig opgebouwde hoax gestoken? Wat is zijn motivatie? Is het een acteur die op deze manier in het voetlicht wil treden?