Aftapwet aangenomen door Eerste Kamer
De Eerste Kamer heeft de omstreden wet aangenomen waarmee de AIVD op grote schaal internet mag aftappen.
Lees ook:
AIVD-baas: meer terroristen oppakken door nieuwe aftapwet
Rechtszaak tegen omstreden aftapwet
Stel, in de Utrechtse wijk Zuilen houdt een terrorismeverdachte zich schuil. De AIVD weet niet precies waar en tapt de hele wijk af om informatie te verzamelen. Bingo: één van de inwoners bezoekt regelmatig extremistische websites. Dit scenario is vanaf 1 januari toegestaan, nu de Eerste Kamer de nieuwe aftapwet heeft aangenomen. Het is een wens van zowel de geheime dienst als het ministerie van Binnenlandse Zaken die in vervulling gaat.
Wet is verouderd
De huidige Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten stamt uit 2002. Toen bestonden de iPhone, Facebook en WhatsApp nog niet. De wet is na vijftien jaar wel toe aan vernieuwing. Daar is zelfs de grootste criticaster Bits of Freedom, dat opkomst voor digitale burgerrechten, het mee eens.
Op dit moment mag de AIVD alleen maar een gerichte tap plaatsen, bijvoorbeeld op de internetverbinding van een laptop of telefoon. Met de nieuwe wet mag de geheime dienst ook op grote schaal het internet aftappen, zoals de hierboven beschreven stadswijk of alle internetcommunicatie tussen Nederland en Syrië.
Om op grote schaal af te tappen moet de AIVD wel altijd toestemming vragen aan een nieuwe toetsingscommissie, die bestaat uit rechters en technici.
Meta-data
De AIVD verzamelt met deze internettaps metadata, zoals met wie je communiceert, waar je bent en welke sites je bezoekt. Metadata geven een gedetailleerd beeld van iemands leven, maar tonen meestal niet de inhoud van communicatie. Deze is bij onder andere WhatsApp - zowel het chatten, bellen als media delen - versleuteld met end-to-end-encryptie.
Als er aanleiding is om de inhoud van communicatie van een doelwit in te zien, kan de geheime dienst onder andere proberen om de persoon te hacken om zo de end-to-end-encryptie te omzeilen.
De AIVD krijgt drie jaar om verzamelde gegevens te doorzoeken op relevante data. Dat betekent dat gegevens van onschuldige burgers voor maximaal drie jaar in een database van de AIVD kunnen staan.
Veel kritiek
Er is veel kritiek op de nieuwe wet. Zowel de toezichthouder CTIVD als regeringsadviseur Raad van State vinden het toezicht op de nieuwe wet niet voldoende en de bewaartermijn van drie jaar te lang. Privacywaakhond Autoriteit Persoonsgegevens stelt zelfs dat de wet in strijd is met het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens.
"De wetenschap dat geheime diensten kunnen meeluisteren zorgt ervoor dat je wel twee keer nadenkt wat je zegt of deelt met anderen", zegt David Korteweg van Bits of Freedom. "Het leidt tot zelfcensuur en beperkt de vrijheid voor afwijkende opvattingen. Surveillance op deze schaal hoort in een vrije samenleving als Nederland niet thuis."
Nachtelijke stemming Eerste Kamer
De wet is dinsdagavond laat aangenomen. Doordat de VVD, CDA, PVV en PvdA voor de wet stemden, was er een meerderheid in de Eerste Kamer.
Daarmee lijkt de stemming op die in de Tweede Kamer: toen stemden alleen de SP, GroenLinks, D66, Partij voor de Dieren, Groep Kuzu/Öztürk en Klein tegen.
Minister Ronald Plasterk (Binnenlandse Zaken) stelt dat de wet, vanaf 1 januari 2018 in werking treedt.
Lees ook:
AIVD-baas: meer terroristen oppakken door nieuwe aftapwet
Rechtszaak tegen omstreden aftapwet