Commentaar: President Zuckerberg in 2020? Liever niet
Gaat Facebook-oprichter Mark Zuckerberg meedoen aan de presidentsverkiezingen van 2020? Hopelijk niet.
De goede voornemens van Mark Zuckerberg zijn elk jaar weer stof voor de nodige bespiegelingen. Of het nu gaat om zijn plan om Mandarijn te leren of de doelstelling om binnen een jaar 25 boeken te lezen: de media duiken maar wat graag in Zuckerbergs doelstellingen.
Maar nooit eerder kreeg de Facebook-oprichter zoveel aandacht voor zijn goede voornemen als dit jaar. Zuckerbergs plan om aan het eind van 2017 alle vijftig Amerikaanse staten te hebben bezocht, wordt dan ook steevast in verband gebracht met een mogelijke gooi naar het presidentschap in 2020.
Kruispunt in de geschiedenis
"Na een tumultueus verlopen 2016 wil ik er op uit trekken en met mensen praten over hoe zij leven, werken en denken over de toekomst", schrijft Zuckerberg. "Het lijkt erop dat we op een kruispunt in de geschiedenis staan."
"Technologie en globalisering hebben veel voordelen, maar voor veel mensen is het leven er ook ingewikkelder op geworden. Dit heeft gezorgd voor een grotere verdeeldheid dan ik ooit heb meegemaakt in mijn leven. We moeten een manier vinden waarop iedereen weer kan profiteren van de veranderingen."
Het zijn teksten die zo uit de mond van een politicus zouden kunnen komen. Tel daar het bezoeken van alle staten bij op en je hebt het begin van een politieke campagne. Al staat daar weer tegenover dat Zuckerberg zijn goede voornemen zelf óók nadrukkelijk verbindt met zijn werk bij Facebook. "Het luisteren naar mensen zal mij helpen bij het leiding geven bij Facebook."
Politieke ambities
Op het eerste gezicht lijkt het nogal vergezocht om te denken dat de tamelijk introverte miljardair over vier jaar zou willen opgaan voor het hoogste Amerikaanse politieke ambt. Maar toch, maar toch... Er zijn voldoende aanwijzingen dat Zuckerberg wel degelijk politieke ambities heeft. "Hij wil keizer worden", zeggen mensen die hem kennen.
Vorig jaar april ontdekte het zakenblad Forbes bijvoorbeeld al een opmerkelijke passage in Facebook-documenten voor aandeelhouders, waarin het bedrijf preludeert op een mogelijke politieke functie voor Zuckerberg.
Mocht de gesjeesde Harvard-student een baan in de politiek krijgen, dan zou dat volgens de documenten niet betekenen dat hij daarmee ook definitief zijn zeggenschap over het sociale netwerk kwijtraakt. Na zijn politieke carrière zou hij dankzij een speciaal opgetuigde constructie gewoon weer kunnen terugkeren bij Facebook.
En in december vorig jaar meldde het financiële persbureau Bloomberg (dat eigendom is van Michael Bloomberg die zelf twaalf jaar lang burgemeester van New York was) dat Zuckerberg er bij de raad van bestuur van Facebook op had aangedrongen om hem controle te laten houden over het sociale netwerk als hij twee jaar de politiek in zou gaan.
Een periode van twee jaar zou overigens eerder duiden op interesse in een zetel in het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden of in de volksvertegenwoordiging in de staat Californië, maar menigeen denkt dat Zuckerberg uiteindelijk ambities heeft die hoger reiken. Waarom zou hij immers stoppen bij Facebook vanwege een veel minder machtige functie als parlementariër?
53 miljard dollar
Volgens politieke junkies zijn er voldoende aanwijzingen dat Zuckerberg uiteindelijk zou willen opgaan voor het presidentschap. Zij wijzen bijvoorbeeld op zijn veranderde mening over religie. Terwijl de Facebook-oprichter zichzelf in het verleden nog atheïst noemde, meent hij inmiddels dat religie 'erg belangrijk' is. In de Verenigde Staten word je geen president als je niet op zijn minst zegt te geloven in God.
In november 2020, als de volgende presidentsverkiezingen plaatsvinden, is Zuckerberg bovendien oud genoeg om kandidaat te zijn voor het presidentschap (de minimumleeftijd voor die functie is 35 jaar).
Nog een groot voordeel dat Zuckerberg heeft: zijn rijkdom. Meer dan in welke andere westerse democratie dan ook wordt de uitkomst van Amerikaanse verkiezingen bepaald door het geld achter een campagne. Met zijn vermogen van ruim 53 miljard dollar kan Zuckerberg een eventuele politieke campagne eenvoudig zelf financieren.
De vraag is of hij het ook moet doen. Vier redenen waarom Zuckerberg het presidentschap voorlopig maar even niet moet nastreven.
1. Zuckerberg heeft geen enkele politieke ervaring
Het presidentschap is in de Verenigde Staten doorgaans het sluitstuk van een lange politieke carrière: presidenten zijn voor hun verkiezing tot het hoogste politieke ambt vaak jarenlang senator, gouverneur of vice-president geweest.
Hoewel de Amerikaanse president de leider van de vrije wereld heet te zijn, wordt zijn macht op allerlei manieren ingeperkt. Om zaken voor elkaar te krijgen, is het nodig om deals te sluiten met senatoren en leden van het Huis van Afgevaardigden. Ruime ervaring met het politieke handwerk strekt dus tot de aanbeveling.
Het is ervaring die Zuckerberg mist. (Evenals Donald Trump overigens.) Misschien dat Zuckerberg dan toch maar moet beginnen in het Huis van Afgevaardigden?
2. Er dreigt belangenverstrengeling
"Mo money mo problems", zei de te vroeg overleden wijsgeer The Notorious B.I.G. al. Een wijsheid die zeker van toepassing lijkt op miljardairs die zich in het politieke strijdtoneel begeven.
De wijze waarop Donald Trump als president 'afstand' neemt van zijn zakenimperium kan volgens menigeen de toets der kritiek niet doorstaan. Critici hebben om vergelijkbare redenen zorgen over bijvoorbeeld Trumps aankomende minister van Buitenlandse Zaken, Rex Tillerson, tot voor kort CEO van het oliebedrijf ExxonMobil.
Bij Zuckerberg zouden zich vergelijkbare, zo niet grotere problemen voordoen. Denk maar aan de enorme invloed die Facebook uitoefent op de opinievorming. Van de Amerikaanse volwassenen haalt nu 44 procent zijn nieuws van Facebook. Bij de afgelopen presidentsverkiezingen kreeg Facebook al het verwijt dat het de uitslag zou hebben beïnvloed door zijn lakse beleid ten aanzien van nepnieuws.
3. Zuckerberg is geen goede redenaar
Ronald Reagan, Bill Clinton, Barack Obama: allemaal werden ze geprezen vanwege hun vermogen om met hun speeches grote delen van de bevolking te begeesteren. De oratorische kwaliteiten van Zuckerberg steken daar nogal schril bij af.
Peter Thiel, één van de eerste investeerders in Facebook, haalde onlangs in de The New York Times nog herinneringen op aan het moment dat Zuckerberg bij hem aanklopte voor geld. "Hij was 19 jaar oud en superintrovert, hij zei niet veel", aldus Thiel.
4. Zuckerberg heeft geen duidelijke ideologie
Toch kreeg Zuckerberg destijds het geld van Thiel. "Als je een slecht bedrijf hebt, heb je heel veel belang bij een ontzettend goede pitch, maar als je een geweldig bedrijf hebt, heb je geen goede pitch nodig", motiveerde Thiel zijn besluit. Maar wat wordt Zuckerbergs pitch als politieke kandidaat? Waar staat hij eigenlijk voor? Wat wil hij?
En daarmee komen we wellicht op de grootste achilleshiel van Zuckerberg. Hij heeft geen coherente maatschappijvisie, of weigert die tot nu toe met ons te delen. Over de actualiteit houdt Zuckerberg zich vaak op de vlakte. Hij weigert zich duidelijk uit te spreken. Voor Zuckerberg betekent diversiteit dat in het bestuur van Facebook een witte man zit die Donald Trump steunt (Peter Thiel).
Zuckerberg is zonder twijfel integerder dan Trump, maar dan leggen we de lat ook wel erg laag. En hij heeft ongetwijfeld leiderschapskwaliteiten (anders was Facebook niet zo'n succes geworden), maar aan een duidelijk moreel kompas lijkt het bij Zuckerberg een beetje te ontbreken.
Bij de start van Facebook ging Zuckerberg rücksichtslos bijvoorbeeld te werk. Wie The Social Network heeft gezien, heeft waarschijnlijk al een aardig beeld van de grenzeloze ambitie van Zuckerberg en de gevolgen daarvan voor zijn omgeving.
Hij draaide medeoprichter Eduardo Saverin een loer en hackte de e-mailaccounts van twee journalisten van de universiteitskrant Harvard Crimson omdat hij bevreesd was voor negatieve publiciteit. Zuckerberg maakte daarbij gebruik van het feit dat verscheidene journalisten van de krant zich hadden aangemeld bij Facebook. Hij keek in zijn logbestanden of de journalisten wel eens hadden geprobeerd om in te loggen met een verkeerd wachtwoord. Deze 'verkeerde' wachtwoorden gebruikte Zuckerberg vervolgens op hun e-mailaccount. In twee gevallen bleek deze methode succesvol. Zuckerberg kon daardoor lezen wat de verslaggevers over hem schreven.
Jeugdzonden, zou je kunnen zeggen. Maar Facebooks trackrecord op het gebied van privacy is nog altijd niet om over naar huis te schrijven. Het verzamelen en aan elkaar koppelen van zoveel mogelijk persoonlijke informatie levert nu eenmaal zakelijk het meeste op. Uiteindelijk toch niet echt de instelling die je van een toekomstig president verwacht.