Hoe zinvol is het referendum over de sleepwet?
Heeft het zin om woensdag bij het raadgevend referendum te stemmen over de aftapwet? Jazeker, zeggen initiatiefnemer Tijn de Vos en bestuurskundige Koen van der Krieken.
"Door onder anderen CDA-leider Buma, die zei dat de wet er hoe dan ook wel komt, is het beeld ontstaan dat stemmen geen zin heeft", zegt Van der Krieken, die als bestuurskundige is verbonden aan de Tilburg University. "Maar als de opkomst minstens 30 procent is, en de meerderheid stemt tegen de wet, dan zal de regering toch iets moeten met de uitslag."
Dat denkt ook Tijn de Vos, één van de studenten die ervoor hebben gezorgd dat het referendum over meer bevoegdheden voor geheime diensten er komt. "Er zijn politici die zeggen dat ze de uitslag niet meenemen, maar ik denk dat dat alleen is gezegd om mensen te demotiveren om te gaan stemmen. Als er een grote opkomst is, dan moeten ze er wel iets mee."
Maar wat is dat 'iets'? In de wet staat dat de regering het wetsvoorstel moet heroverwegen als de opkomst hoog genoeg is (minstens 30 procent) en de meerderheid tegen het voorstel stemt. "Dat betekent dat ze opnieuw moeten nadenken of ze de wet willen intrekken of toch invoeren. De Tweede en Eerste Kamer moeten vervolgens beslissen of ze hierin meegaan", aldus Van der Krieken.
Oekraïnereferendum
Als voorbeeld noemt hij het Oekraïnereferendum dat bijna twee jaar geleden werd gehouden. Een meerderheid stemde toen tegen en de opkomst was hoog genoeg. "Premier Rutte heeft toen heel lang overlegd over wat hij met die uitslag moest doen, zowel in Brussel als in Nederland. Uiteindelijk is er een toevoeging tot stand gekomen bij het oorspronkelijke verdrag en is dat op die manier ingevoerd. Je kunt daar van alles van vinden, maar er is dus wel íets mee gedaan."
Het kan echter ook zo zijn dat de meerderheid voor de zogenoemde sleepwet of tapwet stemt. "Op basis van de laatste peilingen is die kans reëel", zegt Van der Krieken. "In die peilingen van onder andere Maurice de Hond zegt een meerderheid voor de wet te zijn." In dat geval heeft het kabinet het makkelijk: dan wordt de wet automatisch ingevoerd.
Burgerrechten en vrijheden
"Ik hoop natuurlijk dat een meerderheid 'nee' stemt", zegt De Vos. "Maar ik vind het nog belangrijker dat mensen stemmen. Dat er gepraat wordt over dit onderwerp. Want het gaat over burgerrechten en vrijheden. Het is belangrijk dat mensen hun mening daarover uiten."
Heeft het plan van de regering om het referendum af te schaffen nog effect op wat er met de uitkomst wordt gedaan? "Dat verwacht ik niet", zegt Van der Krieken. "De afschaffing moet nog door de Eerste Kamer en er lopen nog rechtszaken over, dus zo ver is het nog niet. En zolang de wet bestaat, moet hij worden nageleefd. Ik verwacht ook dat politieke partijen en de regering daar heel zorgvuldig mee om zullen gaan."
Lees meer over de aftapwet:
MIVD-baas: nieuwe aftapwet redt levens