'Robots niet verantwoordelijk voor stagnerende lonen'
Zijn de stagnerende lonen in het westen het gevolg van de opkomst van robots en AI? Twee auteurs van Foreign Affairs betogen dat er iets anders aan de hand is.
De angst dat nieuwe technologieën banen vernietigen en daarmee de positie van werknemers ondergraven, is niet van vandaag of gisteren. Als machines het werk van mensen overnemen, raken er steeds meer arbeiders werkloos, zo is de vrees. Dat is extra zuur omdat de overgebleven werknemers een minder sterke onderhandelingspositie hebben. De werkgever kan voor jou immers tien (werkloze) anderen aannemen.
Van tijd tot tijd worden er daarom voorstellen gedaan om werknemers te beschermen tegen nieuwe technologieën die hun banen dreigen af te pakken. In de jaren tachtig, toen de werkloosheid in Nederland enorm opliep, stelde PvdA-leider Joop den Uyl bijvoorbeeld een automatiseringsbelasting voor.
Basisinkomen
Nu robots en kunstmatige intelligentie met een opmars bezig zijn en de reële lonen in de westerse wereld stagneren, gaan er opnieuw stemmen op om iets te doen voor werknemers die de dupe worden van deze ontwikkelingen.
Menigeen in de tech-sector vreest dat verdergaande automatisering en robotisering ertoe zullen leiden dat de werkloosheid in de toekomst enorm zal toenemen. Mede daarom pleitten mensen als Elon Musk (Tesla) en Mark Zuckerberg (Facebook) voor een basisinkomen.
Robotbelasting
Microsoft-oprichter Bill Gates kwam begin dit jaar met een robotbelasting op de proppen. Waarom zou je een robot die het werk overneemt van een mens van vlees en bloed immers niet net zo belasten als een mens van vlees en bloed?
Maar zorgen robots, kunstmatige intelligentie en automatisering wel voor minder werkgelegenheid? Het is ontegenzeggelijk zo dat innovatie banen vernietigt. Maar er komen vaak ook nieuwe banen voor terug. Er is geen grote behoefte meer aan mensen die fotorolletjes ontwikkelen, maar het aantal werknemers die betrokken zijn bij de productie van camera’s (in smartphones), bedraagt inmiddels een veelvoud van het aantal werknemers in de foto-industrie in vorige decennia.
Arbeidsinkomensquote
Er is wel sprake van stagnerende reële lonen in flinke delen van de westerse wereld. De zogeheten arbeidsinkomensquote (het percentage van het nationaal inkomen dat bij de werknemers terechtkomt) is in de Verenigde Staten bijvoorbeeld gedaald van 65 procent in 1975 tot minder dan 60 procent nu.
De schuld van de automatisering en robots? Neehoor, betogen Sahil Mahtani en Chris Miller in Foreign Affairs. De rol die automatisering speelt in de economie speelt, is volgens hen al decennia ongeveer gelijk.
Onderhandelingspositie
Twee andere ontwikkelingen kunnen volgens hen veel beter verklaren waarom de lonen geen gelijke tred houden met de economische groei: de afgenomen concurrentie tussen bedrijven en de waardestijgingen van huizen.
Gigantische bedrijven die weinig te duchten hebben van concurrenten, hebben een sterkere onderhandelingspositie ten opzichte van werknemers. Anders gezegd: zij kunnen het zich permitteren om de salarissen niet te snel te laten oplopen.
Betaalbare woonruimte
Maar minstens zo belangrijk voor de ontwikkeling van de reële lonen zijn de gestegen huizenprijzen. Duurdere huizen leiden ertoe dat werknemers een groter deel van hun salaris kwijt zijn aan woonlasten. Zo houden ze dus relatief minder over voor andere dingen.
Mahtani en Miller adviseren tech-leiders dan ook om het idee van een robotbelasting te laten varen en in plaats daarvan te investeren in betaalbare woonruimte. Bij voorkeur in plaatsen waar woningen nu bizar duur zijn. Zoals in het epicentrum van Silicon Valley: San Francisco.