Special: Gamers helpen bij onderzoek AIDS-virus

Je hoeft niet langer een technische studie biologie achter de rug te hebben om een wetenschappelijke doorbraak te bewerkstelligen. Een groep gamers loste afgelopen maand een vraagstuk op in de zoektocht naar een remedie voor AIDS.

Crowdsourcing in de wetenschap begint steeds grotere vormen aan te nemen. Een grote groep mensen die niet per se een achtergrond hebben in de wetenschap maar die gezamenlijk naar een doel streven: mensen langer laten leven of meer over het heelal te weten komen. Voor Seth Cooper, onderzoeker aan de University of Washington, bestaat er niets mooiers.

De wetenschap wordt op dit moment gedemocratiseerd. Cooper is mede-producer van het online-spel Foldit. Gamers worden hierbij uitgedaagd proteïnen zo realistisch mogelijk na te bouwen, door deze te vouwen, te draaien en te plakken. Hoe beter ze dat doen, hoe meer punten ze krijgen.

Afgelopen maand kwam het moment waar Cooper op had gewacht: zijn game zorgde voor een wetenschappelijke doorbraak. Een kleine groep gamers was het gelukt het proteïne van een enorm ingewikkeld apenvirus na te bouwen. En niet zomaar een apenvirus, maar het AIDS-virus onder de apenvirussen, dat enorm op het menselijke AIDS-virus lijkt.

Onderzoekers bogen zich al vijftien jaar over dit vraagstuk, gamers losten het op in tien dagen. 'Met deze ontdekking zijn we een stuk dichter bij het vinden van een medicijn tegen AIDS. Over de webcam openden we samen met de gamers flessen champagne', vertelt Cooper met een stem nog natrillend van enthousiasme.

Maar hoe kan het dat gamers een vraagstuk oplossen in tien dagen waar wetenschappers al vijftien jaar mee bezig zijn? Hier komt het crowdsource-element om de hoek kijken. Niet alleen wetenschappers buigen zich nu over deze vraagstukken, maar ook de kruidenier op de hoek en de buurman. Juist deze 'gewone' mensen kunnen onbevangen tegen zo'n probleem aankijken, zonder hinderende voorkennis, zonder rekening te hoeven houden met wat officieel wel of niet zou kunnen, vertelt gamer Bletchley Park. Zijn echte naam wil hij niet naar buiten brengen. 'Het gaat mij om het spelen, niet om bekendheid.'

Bletchley Park is een Nederlandse gamer die nu drie jaar Foldit speelt. Samen met tien anderen, voornamelijk uit de Verenigde Staten, loste hij het apenvirusvraagstuk op. Foldit is maar één van de vele voorbeelden van crowdsourcing in de wetenschap; er is een waslijst aan spellen die de gewone mens bij de wetenschap betrekken.

Zo is er het spel Galaxy Zoo waar al 250.000 mensen aan meededen. Gamers wordt hierbij gevraagd sterrenstelsels te classificeren aan de hand van verschillende foto's die door de Hubble-telescoop zijn gemaakt (zie afbeelding links). Om mee te doen hoef je geen studie astronomie te hebben gedaan, iedereen kan het. Veel crowdsource-spellen zijn op de ruimte gefocust.

NASA heeft zoveel beelden verzameld van Mars, dat de medewerkers van het bedrijf deze niet alleen kunnen verwerken. Met Be a Martian verdienen spelers punten door de meest interessante kraters aan te wijzen die vervolgens verder bestudeerd kunnen worden. Of ze scoren punten door foto's met hoge resolutie op de juiste plek te plaatsen bij foto's van het gehele oppervlakte van de rode planeet. Op die manier worden de kaarten van Mars weer verbeterd.

Het belang van crowdsourcing voor de wetenschap is dat computers bepaalde constructies en beelden niet kunnen herkennen of classificeren, weet Cooper. 'Mensen hebben een veel breder inzicht. Voor hen is dat gewoon logisch.' Met ons brede inzicht werken we allemaal, onbewust, mee aan crowdsourcing. Wanneer je op een site wordt gevraagd een code na te tikken om te bewijzen dat je wel echt een mens bent, help je eigenlijk mee oude boeken en krantenartikelen te digitaliseren.

Het is belangrijk dat iedereen kan meedoen in de wetenschap, vindt Cooper. 'We maken Foldit dan ook zo toegankelijk mogelijk. Je kunt het nog het beste zien als een legpuzzel.' Bletchley Park sluit hierbij aan: 'Je ziet het direct als iets er niet natuurlijk uitziet. Het heeft alles te maken met intuïtie en gevoel voor harmonie. Als ik een proteïne bouw, voel ik dit is goed, of juist helemaal niet, en dan druk ik gewoon op de resetknop.

Iedereen heeft andere beweegredenen om mee te doen aan de crowdsource-games. Het is ontspannend, je helpt de wereld, maar er kunnen ook persoonlijke redenen zijn. Bletchley Park zag hoe zijn moeder leed onder haar dementie. 'Ik ging op zoek naar een medicijn maar dat bestond niet. Maar ik wilde iets doen. Zo kwam ik terecht bij Foldit. Nu help ik zelf mee met het zoeken naar medicijnen.'

Crowdsourcing is de toekomst van de wetenschap. Het aantal spelers van de wetenschappelijke games groeit gestaag en de spellen zelf worden steeds verder verdiept doordat ze toegankelijker en productiever gemaakt worden. Cooper heeft vertrouwen. Hij weet dat games de wereld gaan veranderen. 'We hebben laten zien dat games wetenschappelijke doorbraken kunnen ontketenen. Het nabouwen van het apenvirus was al een grote doorbraak, maar dit is nog maar het begin.'

Tekst: David van Roon