Oorlog tussen Trump en Twitter: meer dan een symbolische strijd?

Trump heeft al jaren kritiek op de populaire sociale media, die volgens de president 'te bevooroordeeld' zijn en 'rechts-conservatieve stemmen onevenredig het zwijgen opleggen'. Dinsdag sloeg de vlam in de pan, toen Twitter tweets van Trump labelde als 'mogelijk misleidend'.

Vrijdag ging Twitter nog een stap verder: voor het eerst is een tweet van Trump verborgen achter een waarschuwing. "Deze tweet schendt de Twitter-regels voor het verheerlijken van geweld", aldus de melding. Later werd dezelfde melding toegepast op een kopie van de tweet op het account van het Witte Huis.

President vijandig naar media

"Als het plunderen begint, begint ook het schieten", schrijft Trump in de betreffende tweet. De president richt zich daarmee tot de demonstranten en plunderaars in de stad Minneapolis. Burgers zijn daar massaal de straat opgegaan nadat de zwarte man George Floyd gewelddadig door een blanke politieman om het leven werd gebracht.

"De president roept al jaren dat conservatieve meningen verzwegen worden, niet alleen in de journalistieke media, maar ook op social media", zegt Amerika-correspondent Erik Mouthaan. "Onderzoek laat overigens het tegendeel zien. Op Facebook bijvoorbeeld trekken conservatieve merken meer bezoekers dan traditionele kanalen."

'Aansprakelijkheidsschild'

Toch reageerde Trump woensdag woedend op het ingrijpen van Twitter. "Het platform bemoeit zich nu met de presidentsverkiezingen en tast de vrijheid van meningsuiting aan", schreef de president op woensdag. "Ik, als president, laat dit niet gebeuren", beloofde Trump.

Die belofte werd snel ingelost: Trump tekende donderdag een presidentieel bevel waarmee hij de Amerikaanse communicatiewet wil aanpassen. Het gaat om artikel 230 van de Amerikaanse communicatiewet uit 1996. Door dat artikel zijn sociale media in de VS niet aansprakelijk voor dingen die gebruikers plaatsen, volgens Trump een 'aansprakelijkheidsschild'. De president wil dat schild nu verwijderen of minstens afzwakken.

Nieuwe rol sociale media

Als dat gebeurt, wordt de rol van sociale media veranderd van distributeur naar uitgever. Sociale media worden dan wettelijk aansprakelijk voor mogelijk onjuiste, kwetsende of schadelijke berichten op hun platforms.

Anderzijds zouden gebruikers ook kunnen klagen als hun berichten verwijderd worden; nu staat het sociale media vrij om alles te verwijderen wat tegen hun zelf opgestelde voorwaarden ingaat. Daar wringt de schoen ook het meest: sociale media zijn een steeds belangrijkere plaats voor debat, maar houden er eigen gedragsregels op na.

'Onwerkbaar plan'

Na een wetswijziging zouden sociale media door de Amerikaanse toezichthouder FCC (Federal Communications Commission) aan de communicatiewet gehouden worden, zoals dat ook gebeurt met tv-zenders.

Een onwerkbaar plan, zegt FCC-lid Jessica Rosenworcel tegen The New York Times. "Sociale media kunnen frustrerend zijn, maar een bevel dat van de FCC een presidentiële spraakpolitie maakt, is niet het antwoord."

'Symbolische daad'

Het bevel van Trump heeft volgens deskundigen weinig kans van slagen in de rechtbank. Rechtsdocent Daphne Keller van de Stanford Law School noemt Trumps bevel "95 procent politieke retoriek en theater zonder juridisch effect, en inconsistent met wat rechtbanken hebben gezegd."

Bovendien moet de wet eerst nog langs het congres. "Het 'besluit' van Trump is een aanwijzing van de president om te onderzoeken hoe met de wet moet worden omgegaan. Maar de president kan de wet niet veranderen, dat moet het congres doen. Het is dan ook eerder een symbolische daad", aldus correspondent Mouthaan.

'Schild' in voordeel van Trump

Trump heeft zelf veel baat bij de huidige wetgeving. "Als platforms niet wettelijk immuun waren, zouden ze het juridische risico niet willen lopen dat gepaard gaat met het plaatsen van de leugens, laster en dreigementen van Donald Trump", zegt juridisch adviseur Kate Ruane van de American Civil Liberties Union tegen The New York Times.

Daar komt bij dat Trump eigenlijk niet zonder Twitter kan. "De president is verslaafd aan Twitter. Hij weet dat journalisten en opiniemakers massaal op dat medium zitten, en al sinds zijn campagne in 2016 gebruikt hij het zeer slim om aandacht te vragen voor zijn meningen", zegt Mouthaan.

Trump plaatste deze week nog tweets waarin hij suggereert dat nieuwspresentator Joe Scarborough in 2001 een personeelslid heeft vermoord. Scarborough was bij die moord niet betrokken, en de weduwnaar van het personeelslid heeft Twitter gevraagd de berichten van Trump te verwijderen. Twitter weigert dat – louter mogelijk door het zogenoemde aansprakelijkheidsschild.

Reeks rechtszaken

Als het schild verdwijnt, kunnen sociale media rekenen op een reeks aan rechtszaken van mensen die berichten willen laten verwijderen, of verwijdering juist willen aanvechten. De stap zou de werking van sociale media kunnen verlammen: om rechtszaken te voorkomen zullen internetbedrijven noodgedwongen veel strenger moeten controleren op de inhoud van berichten.

Twitter noemt het bevel van Trump een 'bedreiging voor de vrijheid van meningsuiting en de vrijheid van internet'. "Dit presidentiële decreet is reactionair en gepolitiseerd", schrijft Twitter. "De communicatiewet beschermt innovatie en vrijheid van meningsuiting en is gestoeld op onze democratische waarden. Pogingen om dit uit te hollen zijn een bedreiging voor de vrijheid van meningsuiting en de internetvrijheid."

'Achterban wil Trump als vechter zien'

Ook Facebook is tegen het bevel van Trump. "Het intrekken van de communicatiewet zal een averechts effect hebben. Het beperkt vrije spraak online. Door bedrijven bloot te stellen aan mogelijke aansprakelijkheid voor alles wat miljarden mensen over de hele wereld zeggen, zou dit bedrijven straffen die ervoor kiezen controversiële uitingen toe te staan en platforms aanmoedigen om alles te censureren dat iemand zou kunnen beledigen", aldus Facebook in een verklaring.

De inzet van Trump is volgens Amerika-correspondent Erik Mouthaan echter helder. "Trump wil graag dat zijn achterban hem ziet als een vechter die het opneemt tegen de elite die bepaalt wat 'we' moeten denken. Het is lastig om tekeer te gaan tegen de elite als jij de machtigste man op aarde bent. Dus zoek de president naar instituten die hij kan neerzetten als vijand", aldus Mouthaan.

Wat dat betreft speelt Twitter de Amerikaanse president wellicht juist in de kaart met het strengere beleid. "Trump kan zijn fans voorhouden dat hun mening gekneveld wordt", zegt Mouthaan.