DJ's over ruimtelijke audio op ADE: mixen in Dolby Atmos is nog geen makkie
©Apple Music
Het is deze week Amsterdam Dance Event en daarom wemelt het van de goede dj's in onze hoofdstad. Wij kregen een masterclass ruimtelijke muziek van A-Trak, de helft van dj-duo Duck Sauce en voormalig tour-dj van Kanye West. Hij begon bij vinyl, evolueerde naar mp3's en maakte nu een mix in Dolby Atmos.
Dolby Atmos is zeker voor muziek nog een vrij nieuw formaat. De opvolger van stereo deed in 2012 zijn intrede bij Pixar-film Brave en wordt pas de afgelopen jaren voor muziek gebruikt. Streamingdienst Tidal kwam in 2020 met muziek in Atmos, Apple Music volgde in 2021. De iPhone-maker zet nu vol in op Dolby Atmos en in bredere zin ruimtelijk geluid.
Bij Dolby Atmos heb je niet alleen een linker- en rechterkanaal zoals bij stereo. Nee, het is een object based-formaat, waarbij de luisteraar als middelpunt wordt gezien. De muziek kan van rondom komen, van boven. Dat moet je programmeren, tijdens de productie. Je kan dan letterlijk de verschillende onderdelen van de muziek in een virtuele ruimte plaatsen: de drums van voren, de bekkens van boven, de gitaar van linksvoor.
Bij wijze van spreken, want je bent wel gebonden aan de verwachtingen van het publiek, vertelde muziekproducent Clif Norrell tijdens ADE in de STMPD Studios van Martin Garrix. Norrell werkte samen met A-Trak om zijn mix ruimtelijk te maken. Hij produceerde eerder platen van grote namen als Paul McCartney, Bruce Springsteen en R.E.M. "Bij muziek van bands wil je dat het klinkt als een live-optreden", aldus Norrell. "Je wil die ervaring behouden, je wil mensen niet het gevoel geven dat ze tussen de band staan. Maar met een toffe studioproductie kan je veel verder gaan."
Mixen met de basisonderdelen
Dat verder gaan was nogal een uitdaging voor A-Trak, die zijn carrière begon met grote bakken lp's. "Ik heb mezelf echt wel een beetje gek gemaakt", zegt de dj over zijn One Mix. Bij dat format vraagt Apple Music vooraanstaande dj's om een mix te maken in Dolby Atmos. En dat is makkelijker gezegd dan gedaan.
Norrell, links, daarnaast A-Trak, op de achtergrond de Atmos-mix in Logic Pro.
Normaal gesproken kan een dj immers graaien in zijn bak vinyl, of zijn eindeloze map nummers en samples. Dat is het hele genre, het voortdurend mixen en doorbouwen. Maar omdat je in Atmos de verschillende onderdelen van de muziek door de ruimte wil verdelen, moet je die verschillende onderdelen ook echt bij de hand hebben.
"Ik ben op een missie gegaan om alle nummers en stems van andere dj's en artiesten op te sporen", vertelt A-Trak. Stems zijn de individuele opnames van alle losse instrumenten. De bouwstenen van de muziek. "Vreemden bellen en om stems vragen is wel een ding", vertelt de dj. Uiteindelijk lukte dat, en kon A-Trak gaan mixen met al die verschillende onderdelen. Dat leverde een mix van 1:20 uur op, die op de MacBook van A-Trak bestond uit 400 verschillende tracks.
"Die bleef maar crashen", zegt A-Trak over zijn project. Uiteindelijk wist Norrell de mix van de dj te renderen, en kon hij de verschillende geluiden samen met de dj in de virtuele ruimte plaatsen. A-Trak kijkt terug op het project als een oefening 'mentale gymnastiek'. Het is pionieren: fouten maken en op moeilijkheden stuiten, zodat het mixen in Atmos steeds makkelijker wordt. Zo is producer Finneas O'Connell, de broer van Billie Eilish, volledig op het format gesprongen, door een Atmos-ruimte in zijn eigen studio te bouwen.
De andere aanpak: live-opnames
Er is nog een andere manier om dj-mixes in ruimtelijk geluid op te nemen. Apple heeft een team van geluidstechnici dat dj's achterna reist, en hun sets in de zaal opneemt. Door de hele zaal hangen dan microfoons, zodat de opname in Dolby Atmos afgemixt kan worden – inclusief het publiek.
Op die manier kunnen concerten worden vastgelegd, zodat bijvoorbeeld de Boiler Room-sessie van Fred again voor altijd terug te luisteren is alsof je er zelf bij bent. Of Calvin Harris in het grote Ushuaïa op Ibiza, enzovoort.
Shazam als geheim wapen
Dat is technisch indrukwekkend, maar in de praktijk alleen mogelijk als alle rechten worden betaald. Wie de afgelopen jaren weleens een dj-mix probeerde terug te luisteren, kon die vaak niet meer vinden. Kort stonden ze op YouTube of op Soundcloud, maar dan werden ze snel verwijderd. Als er ook maar één stukje muziek zonder te betalen wordt gebruikt, is het immers copyrightschending.
Apple heeft daar een oplossing voor bedacht, met behulp van Shazam. De app kan muziek snel herkennen, en dat kan je ook loslaten op dj-mixes. Dan krijg je een lijst met alle muziek die is gebruikt en voor hoe lang, en weet je precies welke artiesten je moet betalen.
Die technologie wordt sinds eind 2021 door Apple gebruikt, en stelt het bedrijf in staat om de mixes van dj's volledig legaal op te nemen en online te zetten. De dj, alle rechthebbenden en ook het podium delen dan in de opbrengsten uit streaming. En de technologie wordt ook ingezet om oude, als verloren beschouwde mixes toch weer legaal beschikbaar te krijgen.