Uitlegparty: Frequentieveiling 4G

Steeds meer nieuwe mobiele apparaten kunnen online via 4G, een nieuwe vorm van sneller mobiel internet. Bijvoorbeeld ook de iPhone 5 ondersteunt nu 4G. Alleen kunnen we het in Nederland nog niet gebruiken, omdat er nog geen grote 4G-netwerken actief zijn. De telecomaanbieders moeten namelijk nog de meest geschikte frequenties kopen en daarvoor organiseert de overheid vanaf 31 oktober een veiling. De nieuwe frequenties maken na jaren van wachten de landelijke uitrol van 4G mogelijk. Maar smartphones gebruiken voor 4G verschillende frequenties, zodat er nogal wat haken en ogen aan zitten. Maar daarover later in dit artikel meer.

Van hsdpa naar LTE
Eerst nog even over 4G zelf. De afkorting staat voor de vierde generatie mobiel internet. In Nederland hebben we nu nog 3G, in de variant HSDPA, de opvolger van UMTS. Maar op sommige afgelegen plekken schakelt je mobiel zelfs nog terug op 2G in de vorm van GPRS. HSDPA maakt de komende jaren plaats voor de 4g-netwerktechnologie Long Term Evolution. LTE maakt downloadsnelheden van meer dan 100 mbps en uploadsnelheden van 50 mpbs mogelijk, vijf tot tien keer sneller dan 3G. Maar dat soort snelheden zijn economisch gezien niet meteen haalbaar.

Met 4g-technologie kunnen telecomnetwerken ook meer apparaten tegelijk aan. Een ander voordeel van LTE voor telecomaanbieders is dat ze helemaal kunnen overstappen naar een netwerk dat op het internetprotocol (IP) is gebaseerd, zowel voor vaste als mobiele verbindingen. Dat vereenvoudigt de hele infrastructuur en zorgt dus, als het goed is, voor minder kosten.

LTE is ook geschikt voor gebruik tijdens het reizen met hoge snelheid in auto of trein. De verbinding blijft goed werken met snelheden tot wel 350 km/u. Als LTE niet beschikbaar is, dan kunnen apparaten naadloos overschakelen op hsdpa, umts of gprs. Ook voor mobiele tv is LTE geschikt dankzij een multicast-ondersteuning.

Internationaal
Nederland is vrij laat met de invoering van 4G. Door politiek gesteggel en getreuzel door ambtenaren zit Nederland zeker niet in de kopgroep wat betreft snel mobiel internet. Het eerste LTE-netwerk startte TeliaSonera in Stockholm en Oslo eind 2009. Ook in de VS, dat altijd achterliep op ons wat betreft mobiel internet, zijn in steeds meer steden 4g-netwerken actief.

In Britse steden gaan nu ook de eerste 4g-netwerken de lucht in. Landelijk dekking moet het Verenigd Koninkrijk in juni 2013al hebben. In totaal zijn er LTE-netwerken in bijna 50 landen. De uitrol is overal in de wereld al in volle gang. Volgens de GSM Assocation groeit het aantal landen met LTE dit jaar nog naar 68.

De veiling
Bijzonder aan de Nederlandse frequentieveiling is dat het niet alleen gaat over 4g, maar ook over bestaande frequenties. De veiling moet bovendien zorgen voor nieuwkomers op de mobiele markt, naast de drie huidige telecomnetwerken KPN, Vodafone en T-Mobile. Dat gebeurt op verzoek van de Tweede Kamer die hoopt dat er meer concurrentie op de telecommarkt zal komen. Want concurrentie is er nu te weinig, wat zelfs al zou hebben geleid tot illegale prijsafspraken tussen KPN, Vodafone en T-Mobile.

Aan de frequentieveiling doen vijf partijen mee, meldde het Agentschap Telecom in september. Er zijn dus naast het bestaande trio twee nieuwkomers, maar het Agentschap noemt hun namen niet. Waarschijnlijk gaat het om Tele 2 en de combinatie UPC/Ziggo. Beide partijen kochten in oktober 2010 al frequentieruimte in de 2,6 Ghz-band, maar die is niet geschikt voor een landelijk dekkend 4g-netwerk, alleen lokaal. Dat zijn de nieuwe frequenties wel.

In februari 2013 lopen ook de bestaande gsm- en 3g-licenties van KPN, Vodafone en T-Mobile af. Zij kunnen de overheid na de veiling om verlenging van de gsm-frequenties vragen. De prijzen van de verlenging worden gebaseerd op de uitslag van de veiling van de andere frequenties. De nieuwkomers hebben ook de kans om op bestaande frequenties te bieden. Als een bestaand telecombedrijf onvoldoende licenties weet in te kopen om door te gaan met zijn huidige netwerken, dan kan het Ministerie van Economische Zaken de licenties van bestaande partijen nog met maximaal twee jaar verlengen. Dat moet voorkomen dat op korte termijn consumenten niet meer kunnen bellen en internetten.

Frequentiebanden
De volgende frequentiebanden gaan in de veiling: 800, 900, 1800, 1900, 2100 en 2600 Mhz. De nieuwe 800-band moet zorgen voor meer ruimte voor mobiel dataverkeer en wordt nu nog gebruikt door Digitenne. Maar de digitale ether-tv verhuist uiteindelijk naar een alternatieve frequentieband. Voor 4g is de 800-band echter niet het belangrijkst. Dat is de 1800-band.

De iPhone 5 werkt in Nederland namelijk met 4G op drie banden, namelijk de 850-, 1800- en 2100 MHz-banden. Als Nederlandse operators willen dat 4G op de iPhone 5 op hun netwerk werkt, moeten ze op het 1800 MHz-blok gaan bieden. LTE wordt in Europa nog niet gebruikt op 2100 Mhz. Die band is sowieso minder interessant, omdat met hoge frequenties een kleiner gebied per zendmast is te bereiken. Bij lagere frequenties dragen de signalen verder en ze zijn ook beter binnenshuis te ontvangen.

Met de 800-band dus het goedkoopst een landelijke dekking te bereiken, maar die band blijkt de iPhone 5 nu net niet te gebruiken: 800 of 850 is nu eenmaal niet hetzelfde. Dat leidde ook tot kritiek: had Apple meteen meer Europese providers willen bedienen, dan had het in het Europese iPhone 5-model ook 800 Mhz moeten ondersteunen.

Nieuwkomers
De politiek wil dat er meer concurrenten komen op de telecommarkt en daarom waren voorafgaand aan de inschrijving voor de veiling drie frequentieblokken gereserveerd voor nieuwkomers. Het gaat om twee blokken in de 800-band en een blok in de 900-band. Elke nieuwkomer kon op maximaal twee van de drie blokken intekenen, maar dat gebeurde alleen met de twee 800-blokken.

Wil een nieuwkomer echt de concurrentie aangaan, dan zou hij ook 1800 Mhz-kavels moeten bemachtigen. Daar zijn er 14 van, maar ze zijn niet gereserveerd voor nieuwe partijen. Sommige toestellen kunnen weliswaar de 800 en 2,6 Ghz banden wel voor 4g gebruiken, maar dat zijn er nog maar weinig. Er is wel een LTE-versie van de Samsung Galaxy S3 die zowel 800 als 1800 Mhz kan gebruiken.

Vanwege de populariteit van de iPhone zal voor de verschillende 1800 Mhz-blokken het meest worden geboden. De grote vraag is of Ziggo/UPC en Tele2 erin slagen om KPN, Vodafone of T-Mobile bij deze frequentieband te overbieden. En of ze dat uberhaupt willen proberen. Ze kunnen ook kiezen voor samenwerking met een van de huidige providers, wat niet zal leiden tot meer concurrentie. En kabelaars Ziggo en UPC zouden ook werken aan een netwerk van hun eigen wifi-routers, als alternatief voor het opzetten van een mobiel netwerk.

De veiling vindt online plaats en start op 31 oktober. Op zijn vroegst 7 november wordt de uitslag bekend.