EU akkoord over strengere regels voor techbedrijven
De EU-landen, de Europese Commissie en het Europees Parlement zijn het eens geworden over strengere wetgeving voor techbedrijven. De regels moeten de macht van techreuzen zoals Google, Apple en Meta beperken en consumenten beter beschermen.
Het akkoord gaat over de Digital Services Act (DSA), een wettenpakket dat techbedrijven onder andere verplicht illegale of schadelijke content zoals nepnieuws sneller te verwijderen en inzicht te geven in de werking van hun algoritmes.
De nieuwe regels verbieden gerichte reclame gericht op kinderen of gebaseerd op gegevens zoals religie, geslacht, ras en politieke opvattingen. Ook worden praktijken die gericht zijn op het misleiden van gebruikers aan banden gelegd. De nieuwe regels moeten vanaf 2024 in werking treden.
De DSA is als het ware de zusterwet van de DMA: de Digital Markets Act, waar Europa het onlangs over eens werd. Waar de DMA zich richt op de marktmacht van de grote techbedrijven, moet de DSA zorgen dat de bedrijven zich beter gedragen en dat consumenten beter worden beschermd.
Hoge boetes mogelijk
Techbedrijven die de DSA overtreden kunnen een hoge boete krijgen, tot 6 procent van hun wereldwijde omzet. Herhaaldelijke overtredingen kunnen er toe leiden dat ze geen zaken meer mogen doen in de EU.
"We hebben een deal. De DSA zal ervoor zorgen dat dat wat offline illegaal is ook online als illegaal wordt gezien en behandeld - niet als een slogan, maar als realiteit", zei eurocommissaris Margrethe Vestager, die gaat over mededinging, na afloop van de 16 uur durende onderhandelingen.
'Dark patterns' en risico-analyses
Net als bij de DMA moet de DSA de Europese landen en hun plaatselijke toezichthouders meer munitie geven om de techbedrijven aan te pakken. Tot nu toe werd gehandhaafd met verouderde wetgeving door toezichthouders. Zij legden regelmatig miljoenenboetes op, maar die bedragen zijn niet erg intimiderend voor de techreuzen.
Zogenoemde 'dark patterns' worden verboden: dat zijn misleidende manieren om gebruikers bewust een bepaalde kant op te duwen. Bijvoorbeeld de knop 'Ja' groot en groen, 'nee' klein en grijs in een cookie-popup.
Ook worden grote online-platforms verplicht om analyses uit te voeren over risico's, zoals de verspreiding van illegale content, mogelijke nadelige gevolgen voor grondrechten, en manipulatie die impact kan hebben op de democratie en openbare veiligheid. Zulke analyses zijn ook verplicht over "nadelige gevolgen voor gendergerelateerd geweld en voor minderjarigen, en ernstige gevolgen voor de lichamelijke of geestelijke gezondheid van gebruikers".
Extra maatregelen bij een crisis
Ook krijgen online-marktplaatsen een zorgplicht. Zij zullen bijvoorbeeld informatie over de verkochte producten en diensten moeten verzamelen en tonen om ervoor te zorgen dat consumenten naar behoren worden geïnformeerd.
Aan de DSA is ook toegevoegd dat de Europese Commissie kan ingrijpen in het geval van een crisis, zoals een pandemie of een oorlog. Dan moet Brussel extra maatregelen 'voor de eerbiediging van de grondrechten' kunnen nemen.
Strengere regels voor grootste diensten
De nieuwe regels gaan gelden voor alle online-diensten, maar voor de grootste platforms en zoekmachines zijn de regels strenger. Het gaat dan om internetdiensten met meer dan 45 miljoen maandelijks actieve gebruikers.
Grote platforms moeten de Europese Commissie ook een toeslag betalen voor het toezicht: tot 0,05 procent van de jaaromzet. Om de nieuwe regels te handhaven moet Brussel tientallen experts inhuren. Het toezicht gebeurt in nauwe samenwerking met de lidstaten, staat in het akkoord.
Bedrijven met minder dan 45 miljoen actieve gebruikers worden vrijgesteld van sommige verplichtingen. De linkse Duitse europarlementariër Martin Schirdewan vindt het 'een vergissing' dat er een uitzondering is gemaakt voor middelgrote bedrijven. "Door het grote aantal techbedrijven dat in deze categorie valt, is de uitzondering een soort maas in de wet."
Google wijst er in een reactie op dat 'de details belangrijk zijn'. "We kijken ernaar uit om met beleidsmakers samen te werken om de resterende technische details goed te krijgen om ervoor te zorgen dat de wet voor iedereen werkt."
Miljoenen aan lobby besteed
Techreuzen besteden miljoenen aan hun lobby om EU-regels te beïnvloeden, bleek vrijdag nog uit een nieuw rapport. De vijf grootste bedrijven - Apple, Google, Meta, Amazon en Microsoft - gaven daar vorig jaar 27 miljoen euro aan uit.
Volgens Corporate Europe Observatory en Global Witness probeerden de grote Amerikaanse techreuzen, Europese bedrijven als Spotify en de auteursrechtenindustrie actief de onderhandelingen over de DSA en DMA te beïnvloeden. Dat deden ze onder andere door "de EU-instellingen tegen elkaar opzetten", kwesties technischer te maken, en door "CEO's eurocommissarissen te laten ontmoeten".