EU legt techreuzen aan banden: dit gaat er veranderen
De EU is het eens geworden over een nieuw pakket wetten waarmee grote techbedrijven aan banden gelegd kunnen worden. Door de nieuwe regels moeten bijvoorbeeld chatdiensten als WhatsApp en iMessage straks berichten kunnen uitwisselen.
Het gaat om de Digital Markets Act (DMA), een wettenpakket dat de internetmarkt eerlijker en competitiever moet maken. Na anderhalf jaar overleg zijn de Europese Commissie en het Europees Parlement nu tot een overeenkomst gekomen. De overeenkomst is er sneller dan verwacht: waarschijnlijk geldt de DMA al vanaf oktober, terwijl eerst rekening werd gehouden met 1 januari 2023.
De DMA geeft Europa en haar lidstaten straks één duidelijke lat waar grote techbedrijven langs gelegd kunnen worden, en bovendien stevige maatregelen om de regels te handhaven. Bedrijven die zich straks niet aan de regels houden, moeten een boete tot 10 procent van hun jaaromzet betalen. Bij herhaling stijgt dat tot 20 procent: in beide gevallen gaat het bij de techreuzen dan om vele miljarden euro's.
Simpele regels, verregaande gevolgen
De regels moeten een eind maken aan de langslepende, individuele onderzoeken en zaken tegen de grote techbedrijven. Bij gebrek aan een allesomvattende, moderne wet konden de veelal Amerikaanse techreuzen de afgelopen jaren vrij onbelemmerd hun gang gaan, met soms na jaren onderzoek een zeer hoge boete.
Dat wordt straks simpeler, dankzij specifieke eisen aan zogenoemde 'poortwachters'. Dat zijn bedrijven die zo groot zijn dat ze de markt beïnvloeden. De 'grote vijf' zijn: Amazon, Apple, Google, Meta en Microsoft. Maar ook Booking.com geldt binnen zijn markt als zo'n poortwachter.
Chats uitwisselen, apps verwijderen en meer
De DMA heeft voor bijna alles dat de grote bedrijven doen een regeltje bedacht. Enkele springen eruit, omdat de gevolgen mogelijk groot zijn.
Interoperabiliteit: Een ingewikkeld woord voor het verplicht samen laten werken van diensten. Dan gaat het bijvoorbeeld om WhatsApp: 's werelds grootste berichtendienst moet straks verplicht samenwerken met alle andere berichtendiensten, groot en klein. De consument moet straks vrij zijn om vanuit iMessage van Apple een bericht naar Signal te sturen, van Signal naar Instagram Messenger, enzovoorts. Vanwege de complexiteit is er een uitzondering voor groepschats: die hoeven pas over vier jaar interoperabel te zijn.
Recht op deïnstallatie van apps: Gebruikers mogen straks zelf bepalen welke apps en diensten zij gebruiken. Op iPhones moet Safari bijvoorbeeld te verwijderen zijn, dat is nu nog niet mogelijk. Bij het instellen van een nieuwe telefoon moeten keuzeschermen komen voor alle kernfuncties: browser, zoekmachine en appwinkel. Bedrijven mogen hun eigen diensten straks ook niet meer voortrekken.
Meer betaalvrijheid in appwinkels: Op mobiel vlak heerst er nu praktisch een duopolie: Apple en Google zijn de enige appwinkels van betekenis. En binnen die winkels moeten appmakers verplicht de betaalsystemen van Apple en Google gebruiken. Landen hebben daar individueel al wat aan proberen te doen, onlangs nog in Nederland, maar zonder resultaat. Met miljardenboetes denkt Europa de bedrijven wel zo ver te krijgen.
'Sideloading' moet straks: De vrije keuze van kernfuncties verplicht de poortwachters straks ook om andere appwinkels toe te staan. Dat is vooral voor Apple een heet hangijzer: het bedrijf is bang voor de gevaren van het installeren van apps van buiten de App Store. Apple vreest voor malware en phishing.
Functies openstellen voor iedereen: Bedrijven mogen functies van apparaten niet meer kunstmatig afsluiten. iPhones hebben bijvoorbeeld een NFC-chip voor draadloos betalen. In de praktijk kan alleen Apple Pay die functie gebruiken, technisch gezien kan Apple die chip gewoon openstellen. Straks zal het bedrijf dat ook echt moeten doen.
'Sommige standaarden moeten nog uitgewerkt worden'
Europarlementariër Paul Tang (PvdA) onderhandelde namens het Europees Parlement over de voorstellen en spreekt van een wet die "het internet fundamenteel zal veranderen". Tang vertelt dat veel technische details van de wet zijn getoetst door onderzoekers, om te zorgen dat ze haalbaar zijn. Privacy en veiligheid van consumenten staat vooraan en aan encryptie zal niet worden getornd.
Iets als de verplichte deling tussen chatdiensten klinkt ingewikkeld, maar is volgens Tang goed haalbaar. "Experts zeggen: dat is eigenlijk simpel. WhatsApp en Signal gebruiken bijvoorbeeld al hetzelfde protocol voor versleuteling. Dan is een koppeling relatief simpel te regelen", aldus Tang.
Sommige details nog niet uitgewerkt, maar daar moeten duidelijke standaarden voor komen. Apple gebruikt voor zijn dienst iMessage bijvoorbeeld een ander protocol dan WhatsApp en Signal. Dan is de vraag: moet Apple dat protocol openstellen, moet het overstappen naar een open protocol of moet er wat anders gebeuren? "Die details moeten de komende tijd worden uitgewerkt, maar uiteindelijk is ook iMessage een kerndienst die verplicht interoperabel moet zijn", aldus Tang.
Apple en Google blijven waarschuwen
Apple en Google waarschuwen al jaren voor de aanstaande EU-regels en blijven ook nu bezorgd. "We maken ons zorgen dat sommige van deze regels voor Europeanen de innovatie zullen verminderen en keuze in de weg zullen staan", zegt Google in een reactie.
Apple stelt dat de nieuwe wet "onnodige kwetsbaarheden voor de privacy en veiligheid van onze gebruikers zal creëren, terwijl het er ons van weerhoudt om te verdienen aan het intellectueel eigendom waar we enorm in geïnvesteerd hebben".
Invoering wet vermoedelijk soepel en snel
Het sneller dan verwachtte akkoord tussen de Europese Commissie en het Europees Parlement belooft volgens Tang ook een snel verloop van de volgende stappen. Eurocommissaris Vestager zei vrijdag dat de wet vanaf oktober van dit jaar geldt, volgens Tang is dat haalbaar.