China wil elke burger rapportcijfer geven: 'Orwelliaans'

Voor wie Black Mirror kijkt komen de plannen van de Chinese overheid bekend voor: in het derde seizoen van de dystopische serie zie je hoe een vrouw haar score op sociale media probeert te verhogen. Kom je veel te laat op je afspraak? Dan maar twee sterren. Lach je niet aardig naar de barista die je koffie maakt? Een ster aftrek.

De Chinese overheid bereidt al jaren een soortgelijk systeem voor. Het wordt steeds duidelijker hoe dat eruit gaat zien. In 2020 wil het de betrouwbaarheid van burgers gaan beoordelen.

Betalen ze hun rekeningen op tijd? In welke wijk wonen ze? Met wie hebben ze contact? Wat bestellen ze allemaal online? Gaan ze vaak genoeg bij hun familie langs? Voor al deze onderdelen kun je punten scoren, met een minimum van 350 en een maximum van 950 punten. Dat lijkt een beetje op ons BKR-systeem. Als je daar een negatieve registratie hebt kun je bijvoorbeeld veel minder lenen voor je hypotheek, maar de Chinezen gaan veel verder.  

Hogere score, meer privileges

Hoe hoger je score, hoe meer privileges je hebt. Je kunt bijvoorbeeld een hoger bedrag rood staan of lenen, zonder borg een fraaie auto huren of sneller inchecken bij het vliegveld. Die laatste twee voorbeelden kwamen overigens ook voor in de Black Mirror-aflevering.

Op dit moment wordt het puntensysteem getest, vertelt China-correspondent Sjoerd den Daas. "In de provincie Shandong krijg je naarmate je meer politieboetes hebt een lagere score. In Shanghai loopt er een proef waarmee je punten krijgt voor het aantal keer dat je jouw ouders bezoekt. China is volop aan het experimenteren en de Communistische Partij is er erg serieus mee bezig."

Alibaba en Tencent

Om burgers te beoordelen werkt de Chinese overheid samen met grote techbedrijven, zoals Alibaba, de Chinese Amazon die bijhoudt waar je naar zoekt en wat je koopt. Ook Tencent, eigenaar van de populaire chat-app WeChat (963 miljoen actieve gebruikers), doet mee aan de proef. Beide bedrijven gehoorzamen al langer aan de strikte censuurregels in het land.

Alibaba heeft de betaaldienst Alipay, waarmee Chinezen hun aankopen kunnen afronden, vertelt Den Daas: "Als je elke maand een nieuwe telefoon koopt, zou dat kunnen betekenen dat je extra punten krijgt omdat je veel te besteden hebt. Maar het kan ook voor puntenaftrek zorgen omdat je onzorgvuldig met je spullen omgaat." Het is onduidelijk hoe de scores precies worden berekend. Zowel Alibaba en Tencent weigeren al langer om inzage te geven in het beoordelingssysteem dat zij toepassen.

Auto's volgen

Het plan van de Chinese overheid is om zoveel mogelijk bronnen van data aan het puntensysteem toe te voegen, stelt Den Daas: "Er loopt nu ook al een proef die in de gaten houdt welke auto's wanneer op welke weg rijden."

Het puntensysteem moet vanaf 2020 verplicht in werking treden. "Dit systeem geeft de Communistische Partij de macht om burgers nauwlettend in de gaten te houden", zegt Den Daas. "2020 lijkt vooralsnog erg ambitieus, maar dit systeem gaat er, ondanks dat het erg ver gaat, gewoon komen."