Kan iemand de zeepbel rond blockchain doorprikken?
De blockchain is maar al te vaak een omslachtige oplossing voor een probleem dat ook veel simpeler zonder blockchain kan worden opgelost.
Kort geleden bereikte de blockchain ook de Nederlandse kraamzorg. En wel via een app waarmee de kersverse ouders het aantal gewerkte uren van de kraamverzorgster kunnen goedkeuren of afwijzen. “Wij vinden het belangrijk dat burgers de regie over die eigen gegevens houden, dat ze weten waar die zijn opgeslagen en dat ze die zelf kunnen controleren”, aldus een medewerkster van het Zorginstituut tegenover NRC Handelsblad.
Dat burgers zelf de regie kunnen houden over allerhande gegevens die zorginstellingen over hen opslaan, is vanzelfsprekend een loffelijk streven. Maar waarom is daar eigenlijk de blockchain voor nodig? Waarom zou dat niet met een gewone database kunnen waarbij gebruikers toegang krijgen tot hun gegevens? Wat is hier nu precies de toegevoegde waarde van de blockchain?
Het zijn van die vragen die je nauwelijks meer durft te stellen. Want de blockchain heeft zich in de afgelopen jaren in de ogen van menige tech-evangelist ontwikkeld tot een soort Haarlemmerolie: een wondermiddel dat voor elk denkbaar probleem dé oplossing biedt.
Slaven
Komen er in Griekenland minderjarige vluchtelingen aan waarvan de identiteit moeilijk is vast te stellen? De blockchain kan helpen om de kinderen in een handomdraai weer met hun ouders te herenigen! Worden er in Congo slaven ingezet om onder erbarmelijke omstandigheden grondstoffen te delven? De blockchain kan er een einde aan maken!
Er is werkelijk geen maatschappelijk probleem meer denkbaar zonder dat een wereldverbeterende whizzkid komt uitleggen dat de blockchain het allemaal gaat oplossen. En niet alleen idealisten hebben hooggestemde verwachtingen van de nieuwe technologie, ook allerhande ondernemers hebben de voordelen ontdekt.
Vertel dat je met de blockchain bezig bent en de geldschieters stromen toe, als bijen op de honing. Toen het Amerikaanse biotechbedrijf Bioptix zijn naam veranderde in Riot Blockchain, schoot de prijs van de aandelen omhoog: van de ene op de andere dag werd het zes keer zoveel waard. Hallo zeepbel!
Extragratis energieverspilling
Blockchainfans geven hoog op van het vertrouwen waarvoor de blockchain kan zorgen: gegevens die in de blockchain worden opgeslagen, kunnen niet zomaar worden aangepast. We zijn niet langer overgeleverd aan centrale autoriteiten die we niet vertrouwen.
Maar is dat eigenlijk wel zo? Bij publieke blockchains, zoals we die kennen van de bitcoin en andere cryptomunten, wordt het vertrouwen verdeeld over een groot aantal partijen. Dat is althans de theorie. In de praktijk zijn er vaak een paar grote mining pools die aan de touwtjes trekken. Zo heb je die vermaledijde centrale autoriteiten weer terug, maar dan met 'extragratis' energieverspilling en zonder de democratische en juridische controle die voor old school financiële instellingen wél bestaat.
Bij blockchains die worden gebruikt door bedrijven en instellingen om bijvoorbeeld de herkomst van diamanten vast te leggen, verandert er voor burgers in feite nog minder. Of de informatie over de diamant die je wit kopen wel goed is vastgelegd, kun je niet controleren. Er bestaat daardoor voor de consument geen enkel verschil met een ‘gewone’ database die dergelijke bedrijven en instellingen ook zouden kunnen bijhouden. De blockchain is dergelijke gevallen niets meer dan een omslachtige oplossing voor een probleem dat net zo goed zonder blockchain zou kunnen worden opgelost.
Nieuwe economie
Dergelijke kanttekeningen en praktische bezwaren zullen de blockchain-enthousiastelingen vermoedelijk niet op andere gedachten brengen. In hun ogen staan we aan de vooravond van een revolutie die alles zal veranderen.
Het optimisme over wat de blockchain zoal vermag doet regelmatig denken aan de periode rond de millenniumwisseling toen hele volksstammen ervan overtuigd raakten dat we in een ‘nieuwe economie’ leefden waarin economische recessies en ander ongemak in het vervolg tot het verleden zouden horen.
Sterker nog: sommige mensen die dat destijds verkondigden, preken nu ook weer het blockchain-evangelie. Niets vergeten, niets geleerd.