45: Jacht op de piratenkoning Kim Dotcom

Het zal zeker niet de verjaardag zijn geworden waar Kim Schmitz, aka Kim Dotcom, op had gehoopt. Een dag voordat de zwaarlijvige internetondernemer en oprichter van downloaddienst Megaupload achtendertig wordt, landen in de ochtend van 20 januari twee helikopters op het gazon van zijn Nieuw-Zeelandse huis in het plaatsje Coatesville, veertig kilometer buiten Auckland. Aan boord bevinden zich agenten die uitgerust zijn met automatische geweren. De massale inval maakt onderdeel uit van een operatie die twee jaar lang is voorbereid en waarbij is samengewerkt met autoriteiten in onder meer Duitsland, China en Nederland. In totaal nemen zeventig agenten deel aan de arrestatie. Drie agenten van de Amerikaanse FBI, op wiens verzoek de inval wordt uitgevoerd, kijken op afstand toe.

Veel moeite met het vinden van een geschikte landingsplek hebben de leden van de speciale elite-eenheden niet. Dotcoms gehuurde landhuis van achttien miljoen euro beschikt over een enorm gazon. Her en der staan metershoge beelden van giraffen. Er zijn meerdere zwem- en bubbelbaden. Om de Dotcom Mansion een optimaal Playboy-gevoel te geven, is er ook nog een strak geschoren haag in labyrintvorm. Op de oprijlaan treffen ze een wagenpark dat bestaat uit achttien auto’s, naast een jet ski en een motor. De nummerborden van de Bentleys en Cadillacs vermelden namen als GOD, LIAR en STONED.

Dat de inval samenvalt met Dotcoms verjaardag is geen toeval. De FBI hoopt dat hij naast wat vrienden ook zijn belangrijkste zakenpartners voor een gebakje heeft uitgenodigd. Zo kan de rest van de bedrijfstop in een moeite door worden ingerekend. Maar de piratenkoning laat zich niet zo maar in de boeien slaan. Op het moment dat speciale eenheden de buitensporig grote villa binnenstormen, activeert hij een elektronisch veiligheidssysteem. Deuren vallen automatisch in het slot en Dotcom weet in eerste instantie aan zijn belagers te ontkomen. Hij verschanst zich in een hermetisch afgesloten saferoom. Hier wacht hij zijn onvermijdelijke arrestatie af.

Als de politie met behulp van een stormram eindelijk tot de goed beveiligde kamer weet door te dringen, treffen ze hem aan zittend in lotushouding. Naast hem een open kluis met daarin een geweer met afgezaagde loop. Ook worden in de kamer vijfentwintig creditcards, drie valse paspoorten en een levensgrote replica van het monster uit de film Predator aangetroffen. Dotcom wordt opgepakt en afgevoerd. De aanklacht luidt, naast het illegaal verspreiden van auteursrechtelijk beschermd materiaal, het witwassen van geld en het onderdeel uitmaken van een criminele organisatie en samenzwering. In afwachting van zijn uitlevering aan de VS belandt hij in een Nieuw-Zeelandse cel.

Tijdens zijn verblijf van een maand in de bak houdt hij een dagboek bij waaruit blijkt dat de twee meter lange en 142 kilo zware Dotcom zeker over zelfkennis beschikt. Op de eerste dag schrijft hij onder meer: ‘Er schuilt een groot kind in mij. Wat zeg ik: er schuilen wel drie kinderen in mij! […] Ik weet dat ik een makkelijke prooi ben voor de FBI. Ik val op in de menigte. Ik ben een menigte.’ Eerder schreef hij, toen hij introk in zijn landhuis, een briefje aan de buren: ‘Laat me ten eerste benadrukken dat een crimineel zoals ik als buurman z’n voordelen heeft. Onze zojuist geopende lokale witwaspraktijk kan je helpen met het optimaliseren van belastingontduiking’ Hij besluit met de vrolijke uitnodiging: ‘Alle gekheid op een stokje: mijn vrouw, twee kinderen en ik zelf zijn gek op Nieuw-Zeeland. We komen in vrede. Kom langs voor koffie. Vergeet de cocaïne niet (grapje).’

25.000 terabyte
De inval in de Dotcom Mansion vormt het voorlopige slotakkoord van een proces dat twee jaar eerder van start ging. Het begint met een aanklacht die in 2010 wordt ingediend door de belangenvereniging van Amerikaanse filmmakers, de Motion Picture Association of America. Kern van de aanklacht is dat Megaupload verantwoordelijk wordt gehouden voor het illegaal verspreiden van films, muziek en andere digitaal materiaal. De Amerikanen werkten bij het rond krijgen van de zaak samen met collega’s uit Duitsland, Hong Kong, Canada, Groot-Brittannië en Nederland.

Voordat de FBI Megaupload op zwart zet, is de file sharing service doorgestoten tot de top 15 van de meest bezochte websites van de wereld. 180 miljoen bezoekers hadden zich geregistreerd als lid. Dagelijks ontvangt de zogenaamde ‘locker service’, samen met achttien verwante sites zo’n vijftig miljoen bezoekers. Om al het geüploade materiaal te herbergen, is 25 petabyte aan opslagcapaciteit ingeruimd. Dat is 25.000 terabyte aan films, muziek en andere content die mensen met elkaar delen.

Megaupload onderscheidt zich van diensten als SkyDrive van Microsoft en iCloud van Apple in de zin dat bestanden openbaar zijn. Links naar content worden op messageboards geplaatst. Geld wordt er verdiend met advertenties en abonnementen die gebruikers content sneller laat up- en downloaden. Megaupload is zich wel degelijk bewust van het gegeven dat het openbaar delen van bestanden illegaliteit bevordert. Hiervoor is een tool ontwikkeld waarmee copyrighthouders melding kunnen maken van beschermd materiaal. Maar er wordt veelvuldig geklaagd dat deze meldknop bewust zo gemaakt lijkt te zijn dat deze niet erg goed werkt.

Met een wereldwijd aandeel van zo’n vier procent in het totale, dagelijkse internetverkeer was Dotcom binnen zeven jaar uitgegroeid tot een speler van formaat. Dat leverde hem niet alleen heel veel geld op, Megaupload verdiende zo’n 175 miljoen dollar sinds de lancering in 2005, het trok ook de aandacht van platenbazen en filmbonzen. En die werden steeds chagrijniger door het succes van de downloaddienst van Dotcom. De aanklacht tegen de zeven verdachten in de Megaupload-zaak, die online terug te lezen is, meldt dat alleen in 2010 al 42 miljoen dollar door de PayPal-account van Megaupload vloeide.

Schokgolf
Dat de FBI juist die dag in januari uitkoos om de zeven mensen achter Megaupload op te pakken, is om meerdere redenen een kwestie van opvallende timing. De dag ervoor werd de omstreden Stop Online Piracy Act (SOPA) in de Amerikaanse Senaat afgeschoten. De wet had het mogelijk moeten maken om websites met illegale content zonder tussenkomst van de rechter offline te gooien. Dat ging velen te ver met als belangrijkste argument dat dit de deur zou openzetten voor verregaande censuur. Miljoenen Amerikanen hadden zich over de wet beklaagd. Ook bedrijven als Google en Facebook verzetten zich. Meer dan 1700 websites, waaronder Wikipedia, staakten een dag om hun bezwaren kracht bij te zetten.

Het lijkt er op dat de Amerikaanse justitie met de arrestatie van de Megaupload-top laat zien dat ze zo’n verregaande wet eigenlijk niet nodig hebben om illegaal downloaden aan te pakken. De inval kan gezien worden als een levensgrote waarschuwing aan het adres van uitbaters van soortgelijke sites en heeft dan ook het effect van een schokgolf. Concurrenten als Fileserve passen snel hun voorwaarden aan om te voorkomen dat ze ook op het hakblok terecht komen. Treitercollectief Anonymous valt in een reactie websites van Universal en de Amerikaanse overheid aan. Door juist de grootste en meest succesvolle downloaddienst aan te pakken, geeft de Amerikaanse justitie een duidelijk signaal: met ons valt niet te spotten. En dat laatste, was nu juist wat Kim Dotcom steeds vaker deed.

Fantasie
Kim Dotcom werd in 1974 geboren als Kim Schmitz in de Duitse stad Kiel. Zijn vader is, zo vertelt hij in een interview met Forbes, kapitein op een cruiseschip. Zijn moeder werkt als kok. Op de middelbare school valt hij buiten de groep en na een paar jaar vertrekt hij zonder diploma. Een oude leraar herinnert hem als ‘iemand die zijn intelligentie verwaarloost’.

Op zijn negentiende verschijnt hij in vermomming op de Duitse tv waar hij claimt aan het hoofd te staan van een groot hackersnetwerk. Hij opereert onder de naam Kimble en beweert zowel in de computers van Citibank als het Pentagon te hebben rondgeneusd. Dit soort claims zouden wel eens complete fantasie kunnen zijn want hij maakt ze nooit hard. In 1998 trekt hij de aandacht van de Duitse justitie nadat hij is betrapt op zwendel met telefoonkaarten. Kim heeft mazzel: hij komt er met een boete en twee jaar voorwaardelijk vanaf. Hierna volgt een carrière als ondernemer in beveiligingssoftware.

Dotcom komt nog een keer in aanraking met justitie. In 2001 wint hij de Gumballrace 3000. Dotcom rijdt in een Brabus EV12 Megacar. Datzelfde jaar investeert hij drie ton in de leeggelopen internetzeepbel Letsbuyit.com. Direct na de aankoop brengt hij het verhaal de wereld in dat de investeerders in de rij staan. Hij belooft zelf ook miljoenen in de webwinkel stoppen. De koers stijgt en Kim boekt, binnen een week, anderhalf miljoen winst na de verkoop van de aandelen. Opnieuw krijgt hij hierop een voorwaardelijke straf, ditmaal op handel in voorkennis. In dezelfde tijd start Dotcom YIHAT, een initiatief dat er op gericht is om Osama Bin Laden te pakken. Hiervoor looft hij een geldbedrag uit.

Dat Dotcom nu is opgepakt heeft hoogstwaarschijnlijk niet alleen met het succes van zijn filesharing service te maken en de vermeende half miljard dollar aan misgelopen inkomsten die Amerikaanse entertainmentindustrie graag terug wil zien. Het is, zoals gezegd, ook het gevolg van zijn hartgrondige afkeer om een low profile te bewaren.

Neem het akkefietje dat Megaupload vorig jaar uitvocht met Universal. Megaupload laat in 2011 een reclamefilmpje maken. Hiervoor heeft Kim de hulp ingeroepen van Swizz Beats, een hiphipproducer die getrouwd is met zangeres Alicia Keys. Dat hij veel waarde hecht aan goede contacten met artiesten blijkt uit het gerucht dat Dotcom en Beats in verregaande onderhandelingen waren om de laatste tot CEO van Megaupload te benoemen. Dotcom had de ambitie om zijn toch wat schimmige business een wat meer officiële uitstraling te geven en deed dat door de bovengrond een groter aandeel in de zijn bedrijf te bieden.

Dotcom haalt een oude marketingtruc uit. Als je merk niet zo credible is, dan helpt het vaak om dat merk te associëren met mensen die wel over een legitieme reputatie beschikken. Wat dat betreft was de incorporatie van Swizz Beats een slimme zet. Die kenden iedereen die er maar een beetje toe doet in de internationale muziekindustrie.

Het filmpje is onwaarschijnlijk knullig, maar bleek toch heel effectief. In de clip zingen sterren als Will.i.am, Sean ‘Diddy’ Combs, Kim Kardashian, Alicia Keys, Snoop Dogg, Chris Brown, Kanye West én Kim Dotcom zelf een liedje met de veelzeggende titel ‘Megaupload’. Uit het refrein: ‘M-E-G-A, Megaupload. When I want to send files all over the globe, I use Megaupload. Send me a file’. Het clipje groeide al snel uit tot een viral succesje. En dat moet precies het laatste restje bloed onder de spreekwoordelijke nagels van de topmannen van Universal vandaan hebben getrokken.

Een artiest als P Diddy staat bijvoorbeeld onder contract bij Universal Music. En nu verscheen hij in een vrolijke videoclip om reclame te maken voor een dienst die het businessmodel van zijn label keihard onderuit wilde halen. De grootste sterren lieten zich voor het karretje van de vijand liet spannen; oh, gruwel! Universal slaagt erin om de viral-video van YouTube te laten verwijderen op basis van ‘het schenden van auteursrecht’. Maar moet later, ongetwijfeld knarsetandend, toezien hoe deze beslissing weer wordt teruggedraaid. Bijkomende schade: de hele affaire trekt onmiddellijk de aandacht van talloze blogs en zet de platenmaatschappij neer als de grote boze wolf. Hiermee sloeg Dotcom de nagel nog een tikje dieper in de kist. En daar bleef het niet bij.

Verdienmodel
Naast het aan zich binden van artiesten, probeert Megaupload ook als businessmodel een andere weg in te slaan. Hiervoor wordt Megabox aangekondigd, een dienst die op het eerste oog het onmogelijke belooft. Megabox moet onderdeel worden van Megaupload waarbij artiesten die content aanbieden, ongeacht of de downloader hier nou wel of niet voor betaalt, een vergoeding krijgen. Dit moet, zo is de belofte, muzikanten ‘de macht terug in eigen handen geven’.

Dotcom belooft hiervoor een revolutionair nieuw verdienmodel te hebben ontwikkeld. Kortweg komt het er op neer dat, mocht de service werkelijk functioneren, platenmaatschappijen hun positie als ‘middleman’ kwijt raken. In de zwaar gepolariseerde discussie die rond illegaal downloaden en het schenden van auteursrechten is ontstaan, is dat een van de grootste bezwaren: de entertainmentindustrie beroept zich op diefstal van intellectueel eigendom maar doet dat vooral om er zelf beter van te worden. Juist zij die verantwoordelijk zijn voor de creatie van content, krijgen het minst. De lancering van Megabox appelleerde perfect aan dit sentiment.

Met het sluiten van Megaupload en de bijbehorende cirkel van websites, is de opening van Megabox ook in de kiem gesmoord. Of deze dienst ooit een succes was geworden zullen we hoogstwaarschijnlijk nooit weten. De rechtszaak tegen Kim Dotcom en de zes andere topmensen van Megaupload gaat naar verwachting jaren duren. Daarbij zullen ook interne emails tussen Dotcom en consorten worden ingebracht die de bewering dat ze niet wisten met iets illegaals bezig te zijn, onderuit moeten halen. Zo schreven medewerkers elkaar: ‘Wij zijn geen piraten. Wij leveren slechts de schepen waarmee de piraten hun piraterij uitvoeren.’ In de vele pagina’s tellende aanklacht wordt ook melding gemaakt van een bijzondere toegang die Megaupload employees hadden tot de content die op hun servers stonden. Zo konden ze privé grasduinen in de onmetelijke hoeveelheid content die beschikbaar was. Probeer dan nog maar eens vol te houden dat je nergens van weet.

Dotcom is, na meerdere verzoeken, uiteindelijk op borgtocht vrij gelaten. De rechter in Nieuw-Zeeland verwacht niet dat hij zijn vriendin die in verwachting is van een tweeling alleen laat. Ook zijn vijftig miljoen aan bezitting zijn weer tot zijn beschikking gesteld na een vormfout. Eerder beklaagde Dotcom zich dat hij bij lange na niet genoeg had aan de paar ton die hem was toegezegd. Hij heeft dagelijks vijfduizend dollar nodig om aan zijn vaste lasten te voldoen. In een exclusief interview met de Nieuw-Zeelandse televisie zegt Dotcom zijn proces met vertrouwen tegemoet te zien. ‘Wij hebben niet voor niks de afgelopen jaren miljoenen uitgegeven aan advocaten. We hebben niks verkeerd gedaan.’ Hij verwacht dat de komende tijd ‘spannend’ wordt. Hoe het spel ook uitpakt, een ding is Kim Dotcom zeker kwijt geraakt. Vlak voor zijn arrestatie voerde de piratenkoning wereldwijd de nummer één positie aan bij het multiplayer spelletje Call of Duty Modern Warfare 3. Die positie is hij sindsdien kwijt geraakt. Toen Dotcom in februari op borgtocht vrij kam, werd hij gehouden aan strikte regels, waaronder een internetverbod. Dat verbod werd begin april opgeheven, maar zijn positiet heeft hij nog niet terug.

Tekst: Matthijs van der Pol Beeld:Victor van Gaasbeek