'Onzichtbare helden' houden internet in Oekraïne in de lucht

Technici van zowel grote als kleine telecombedrijven in Oekraïne werken dag en nacht om het internet werkend te houden. Rusland mikt sinds de oorlog begon doelgericht op de infrastructuur van Oekraïne. Bij de verdediging daarvan werken concurrerende telecombedrijven samen om elkaar te ondersteunen.

Zo lanceerden de providers Kyivstar, Vodafone Ukraine en Lifecell 'nationale roaming'. Dat is een functie waarmee abonnees snel kunnen overschakelen op het netwerk van andere aanbieders als hun hoofdprovider niet meer beschikbaar is.

Dat scenario is een reële dreiging. Het hoofdkantoor van Kyivstar, dat zich in het fel belegerde Marioepol bevindt, zou al geraakt zijn door Russische raketten. Toch zegt het bedrijf dat het zijn diensten grotendeels online heeft kunnen houden. 

De providers helpen de Oekraïense regering ook om Russen en sympathisanten in het land op te sporen. Zo kondigde de Oekraïense geheime dienst bijvoorbeeld aan dat het een 'hacker' heeft opgepakt die Russische troepen hielp communiceren. Volgens Vice regelde de man telefoontjes voor de bezetters en stuurde hij massaal berichten naar Oekraïense soldaten met de oproep zich over te geven. Dat deed hij met behulp van het Oekraïense netwerk, omdat Russische en Wit-Russische nummers in het land geblokkeerd zijn.

De man gebruikte daarvoor een onbeveiligd netwerk dat makkelijk kon worden opgespoord. "Dat verklaart deels ook waarom de Oekraïense mobiele netwerken nog online zijn", vertelt Cathal McDaid, CTO bij cyberveiligheidsbedrijf AdaptiveMobile, aan Vice. "Ze hebben nog nut voor de Russische strijdkrachten."Volgens  McDaid hebben de Oekraïense defensieve maatregelen het moeilijker gemaakt voor Russische troepen om effectief te communiceren.

Cyberaanvallen op providers

Hoewel Rusland op sommige plaatsen maar al te graag gebruik maakt van het Oekraïense netwerk, valt het de telecominfrastructuur op andere plaatsen juist aan. Zo veroorzaakten hackers al tweemaal een blackout bij de provider Triolan, waardoor mogelijk duizenden Oekraïense burgers zonder internet kwamen te zitten. 

Ook het satellietnetwerk Viasat werd tijdens het begin van de invasie offline gehaald. Dat gebeurde juist toen de invasie begon op 24 februari. Inlichtingendiensten uit de VS, Oekraïne en Frankrijk onderzoeken nu of Russische hackers daar verantwoordelijk voor waren. 

Eerder deze week werd ook de kleinere provider Vinasterisk aangevallen. Daarbij spreekt de provider van een 'massale cyberaanval met elementen van sabotage'. Er zou ook dure apparatuur zijn gestolen door onbekenden.

Weerstand bieden

De telecomwereld van Oekraïne houdt intussen stand. Wanneer een operator wordt gehackt, doen medewerkers er alles aan om de diensten weer online te krijgen. Matt Olney, topman bij Cisco's cyberbeveiligingsdivisie Talos, zegt tegen Forbes dat Oekraïne op dat vlak sterke weerstand biedt.  "Tot nu toe lijkt de Oekraïense defensie de zaken goed aan te pakken. Er wordt nauw samengewerkt tussen providers en de regering." Olney waarschuwt wel dat een aantal van de cyberaanvallen mogelijk afkomstig zijn van 'zeer geraffineerd werkende actoren'.

Ook blijft Rusland telecominfrastructuur fysiek vernietigen. Telecommedewerkers werken daarom vaak in gevaarlijke gebieden om de verbinding weer tot stand te brengen. De Oekraïense regering noemt hen zelfs "de onzichtbare helden" van het land. 

Russen moeten soms onveilig communiceren

De vernietiging van infrastructuur speelt soms echter ook de Russen parten. Zo zouden Russische troepen vorige week per ongeluk de toegang tot hun eigen beveiligde communicatienetwerk beperkt hebben. Dat zou zijn gebeurd nadat zij lokale 3G- en 4G-masten zouden hebben vernietigd, waardoor ze het zelf niet meer konden gebruiken.

Daardoor worden Russische soldaten gedwongen om op sommige plaatsen onveilige manieren van communicatie te gebruiken. Op die manier kunnen de Oekraïners militaire berichten onderscheppen. Zo konden zij vorige week bijvoorbeeld achterhalen dat een Russische generaal was gesneuveld.