Facebook en Instagram 'mogelijk weg uit Europa' als privacydeal mislukt

Facebook-moederbedrijf Meta bracht donderdag zijn nieuwste kwartaalcijfers naar buiten. In de volledige toelichting op die cijfers zit een opvallende zin verstopt, ontdekte Politico-journalist Mark Scott. Meta stelt dat Facebook en Instagram waarschijnlijk niet meer in de Europese Unie aangeboden kunnen worden als de EU en de VS geen nieuwe afspraken maken over privacy en data-uitwisseling.

"Als er geen nieuw transatlantisch kader voor data-overdracht wordt aangenomen en we niet kunnen blijven vertrouwen op standaard contractbepalingen of op andere alternatieve manieren voor data-overdracht van Europa naar de VS, zullen we waarschijnlijk een aantal van onze belangrijkste producten en diensten niet in Europa kunnen aanbieden, waaronder Facebook en Instagram", aldus Meta. 

Vorig privacyschild ongeldig verklaard

De EU en de VS zijn al sinds 2020 in overleg over een nieuwe versie van het EU-VS-privacyschild. Die overeenkomst moet zorgen dat Amerikaanse bedrijven data van EU-burgers mogen verwerken op een privacyvriendelijke manier.

Het vorige privacyschild schoot tekort: dat trad in 2016 in werking, en werd in 2020 door het Europees Hof van Justitie ongeldig verklaard: het oude privacyschild voldeed niet aan de Europese privacywet AVG.

Overleg over een nieuwe privacydeal duurt inmiddels al anderhalf jaar. De Europese Commissie is streng en zorgvuldig: het wil niet nog eens privacydeal sluiten die door het Hof van Justitie wordt teruggefloten. De EU wil daarom onder meer nieuwe limieten op hoeveel Amerikaanse veiligheidsdiensten bij de data van Europeanen mogen. Ook wil de EU dat Europese burgers de toegang tot hun data in Amerikaanse rechtbanken mogen aanvechten.

VS heeft haast, maar wil wet niet wijzigen

De VS wil ondertussen ook haast gaan maken, omdat Amerikaanse bedrijven last beginnen te krijgen van de tijdelijke standaardovereenkomsten die de datastroom nu gaande houden. Een benodigde wetswijziging ligt echter gevoelig in het Amerikaanse Congres, dat weinig voelt voor het openstellen van zijn rechtbanken voor datageschillen met Europese burgers. Daarom probeert de regering van Biden nu bestaande wetgeving om te buigen om zo de deal erdoor te krijgen.

Meer bedrijven zijn huiverig

De opvallende zin in de financiële stukken van Meta moet dan ook vooral gelezen worden als een doembeeld dat het bedrijf wil voorkomen. "We hebben absoluut geen wens en geen plannen om ons terug te trekken uit Europa", zegt een woordvoerder van Meta tegen RTL Nieuws. "Maar de simpele realiteit is dat Meta, en vele andere bedrijven, organisaties en diensten, afhankelijk zijn van data-overdracht tussen de EU en de VS om wereldwijde diensten te verlenen. Net als andere bedrijven hebben we de Europese regels gevolgd en vertrouwen we op standaardcontractbepalingen en passende gegevenswaarborgen om een wereldwijde service te verlenen."

Meta pleit voor "duidelijke, wereldwijde regels om transatlantische datastromen op de lange termijn te beschermen". Het is niet voor het eerst dat Meta/Facebook een dergelijke waarschuwing in zijn financiële stukken opneemt. Ook andere bedrijven kijken gespannen naar de onderhandelingen tussen de EU en de VS. Meta spreekt van "ruim 70 andere bedrijven", in zowel de VS als EU. Stukken van onder meer Telefonica Deutschland, SAP, Siemens, Allianz en Braun spreken bezorgd over de onderhandelingen.