Overheid onderzoekt voor- en nadelen van aftappen WhatsApp
Chatdiensten als WhatsApp en Signal zijn standaard versleuteld en dat zou aftappen onmogelijk maken voor politie en inlichtingendiensten. De overheid onderzoekt nu de voor- en nadelen van een eventuele verplichte achterdeur in de chatapps.
Er wordt door de minister 'nadrukkelijk rekening mee gehouden' dat het onderzoek uitwijst dat er geen proportionele oplossing is voor het afluisterprobleem. Dat schrijft minister Dilan Yesilgöz van Justitie en Veiligheid in een reactie op Kamervragen van VVD-Kamerlid Rajkowski.
Het onderzoek is volgens de minister vooral bedoeld als voeding voor "nationale gedachtevorming" rond het probleem. Een traject voor eventuele wet- en regelgeving voor het aftappen van versleutelde diensten is gestart door de Europese Commissie. "Nederland zet nu primair in op het EU-traject", aldus de minister.
Geen verplichting en geen mogelijkheid
Telefoongesprekken kunnen afgetapt worden door politie, het Openbaar Ministerie en de inlichtingen- en veiligheidsdiensten. Bij de meeste chatdiensten zoals WhatsApp en Signal kan dat niet. Er is geen wettelijke aftapbaarheidsverplichting voor de apps, bovendien is er praktisch gezien niet eens een ingang. Versleutelde diensten als WhatsApp en Signal kunnen de inhoud van berichten onmogelijk zien: alleen zender en ontvanger hebben de benodigde sleutel.
Het inbouwen van een zogenoemde achterdeur stuit al jaren op weerstand. Vroeg of laat wordt zo'n deurtje ook door kwaadwillenden gevonden en staat de privacy van gebruikers op de tocht, is de gedachte. Experts pleiten juist voor sterkere encryptie, met het oog op de ontwikkeling van zeer krachtige kwantumcomputers.
Blinde vlek groeiend probleem
Voor politie en andere overheidsdiensten is het gebrek aan aftapmogelijkheden een groeiend probleem. Verdachten bellen minder en dus groeit de blinde vlek van wetshandhavers. Daar komt overigens bij dat de georganiseerde misdaad vaak zijn heil zoekt bij specialistische versleuteling zoals PGP, die verloopt via privé-servers, met speciale telefoons. Soms lukt het de politie wel om via die weg mee te lezen met berichten van criminelen.
Minister Yesilgöz stipt de bekende punten van versleuteling aan in haar Kamerbrief en wijst op de complexiteit van de zaak. "Ook door dit kabinet wordt de noodzaak voor goede, sterke versleuteling van digitale communicatie onderschreven, alsook het belang hiervan voor cybersecurity, nationale veiligheid en de bescherming van fundamentele rechten en vrijheden", schrijft de minister.
Nieuwe medewerker onderzoekt probleem
De Kamervragen zijn door VVD-Kamerlid Rajkowski gesteld naar aanleiding van een vacature van het ministerie. Daarin wordt gezocht naar een 'senior beleidsmedewerker interceptie en digitale opsporing'. In de vacature staat onder meer: "Daarnaast trek je samen met de collega’s van cybercrime het onderzoek naar (voor- en nadelen van) mogelijkheden om communicatie van OTT-communicatiediensten, zoals WhatsApp, Signal e.d. op een proportionele wijze aftapbaar te maken."
De Kamer was voor het verschijnen van die vacature nog niet door de minister ingelicht over het voornemen voor een dergelijk onderzoek. Yesilgöz' voorganger Grapperhaus haalde zich in de vorige kabinetsperiode kritiek op de hals door te pleiten voor achterdeurtjes in berichten-apps. Destijds sprak de minister over 'misverstanden' over zijn uitspraken rond encryptie.