4K: vier keer scherper dan HDTV

25 juni 2007 om 12:06

Laatste update: 29 april 2018 om 22:03

Tonie van Ringelestijn
Eindredacteur

Filmformaat 4K is vier keer zo scherp als HDTV.

4K staat voor 4 duizend bij 2 duizend pixels - vier keer zo veel als het huidige HDTV. Dit digitale filmformaat komt over een paar jaar naar de bioscoop. De afgelopen week werd er voor het eerst een live voorstelling in dit formaat gefilmd en gestreamd naar zeven plekken in de wereld. Dit gebeurde tijdens het Holland Festival in Amsterdam met de opera-voorstelling Era la Notte. Een dag later werden de beelden nogmaals vertoond in Pakhuis de Zwijger, waar een eerbiedige stilte hing op het moment dat de eerste beelden op het grote doek verschenen. Wow! Je ogen schieten onrustig over het scherm, omdat je nauwelijks alles in een keer kan bevatten.

Opera bij kaarslicht.

Dit alles kwam tot stand door CineGrid, een internationale samenwerking tussen wetenschappers en filmtechneuten, die beelden in 4K-kwaliteit via internet willen verspreiden. Deze eerste liveopname en uitzending in 4K ging via glasvezel vanuit Amsterdam naar zeven plekken in de wereld. Het team bestond onder meer uit filmers en techneuten uit Japan, apparatuur uit Amerika, een projector van Sony, en Nederland leverde de verbindingen met het Muziekgebouw aan het IJ. Daarbij hielpen de Universiteit van Amsterdam, SARA, SURFnet en Waag Society.

Die Powerpoints kunnen ook nog wel wat vetter.

Het had wel wat voeten in de aarde, of eigenlijk in het water, want verbazingwekkend genoeg heeft het gloednieuwe Muziekgebouw aan 't IJ geen glasvezel gekregen (eigenlijk schandalig). Dus werd er een tijdelijke kabel gelegd, gewoon door het water van het IJ. Vervolgens gingen de beelden naar het supersnelle Surfnet6, en van daar uit via lichtpaden - directe glasvezelverbindingen - naar Chicago en San Diego met maximaal zo'n 1 gbps. Ook universiteiten in L.A., Seattle, Toronto, Barcelona, Praag en Stockholm ontvingen de beelden.

Deze exercitie slaagde volgens Laurin Herr van Pacific Interface, een van de drijvende krachten achter Cinegrid, grotendeels: 'Het streamen met 500 mbps naar San Diego ging prima. Ter vergelijking: een dvd is 5mbps. Maar op de andere locaties slaagde niet iedereen erin goed beeld te krijgen. Iedereen heeft het tenminste geprobeerd. De conclusie is dat live opnemen en streamen in deze kwaliteit mogelijk is.'

In de zaal werd de voorstelling ook goed ontvangen.

De Japanse filmploeg maakte niet alleen opnames van de opera, maar ook in de Amsterdamse binnenstad. Vooral de beelden van een boottochtje op de grachten waren verbluffend mooi. Sterker nog: die beelden van Amsterdam waren dikwijls scherper dan die van de voorstelling. Daarbij hadden de filmers last van de beperking dat je bij deze kwaliteit lastig kan zien wat wel en niet scherp is, verklaarden ze.

Lastige factoren waren dat voor het podium een laagje water lag en het decor bestond uit tientallen brandende kaarsen. Beide waren scherp in beeld, terwijl de sopraan op het podium zelf niet zo scherp was. Ook bij 4K blijf je afhankelijk van cameramensen.

Net of we echt op straat staan.

De hoeveelheid data voor 4K is enorm, zo'n 50MB per beeldje. 'Anderhalf uur in deze kwaliteit past op 1200 dvd's', zei Frank Kresin van De Waag.

Het geluid was trouwens ook dik in orde, in 24-bits HD Dolby 7.1-kwaliteit. Surfnet-directeur Kees Neggers: 'Ik heb 4K in 2005 in CaliforniÃ« gezien, maar toen was de audio vrij standaard. Deze kwaliteit audio maakt echt het verschil, het wordt nog indrukwekkender.'

Met 4K is het beeld niet van echt te onderscheiden.

Volgens Laurin Herr gaat ook Hollywood over op 4K. 'Hollywood wil altijd dezelfde standaard hebben. Een film in Hollywood maken kost tegenwoordig 50 miljoen dollar. 4K is het beste wat er nu mogelijk is en ook Hollywood-films worden hierop opgenomen. Dit is 24 keer beter dan wat je thuis op je tv kijkt.' Cinegrid werkt aan de onderlaag (het netwerk en de opslag) en aan de bovenlaag (beeld- en audioweergave en schermen). Herr: 'De tussenlaag, de software, dat moeten de producenten zelf maken.' Final Cut Pro schijnt al 4K te gaan ondersteunen.

Zo is het dus om zelf een bootje te hebben.

4K is de toekomst van de digitale cinema. Het duurt nog wel een paar jaar voordat we hiervan op een zaterdagavond mogen genieten. Een Amerikaan in het gezelschap vertelde dat er nu al zo'n tien films per jaar in 4K-kwaliteit worden opgenomen en dat er in de Verenigde Staten enkele tientallen bioscopen zijn die de beeldkwaliteit ondersteunen. In Amerika worden de beelden trouwens niet via internet verstuurd, maar per harde schijf via koeriersdienst FedEx. Ook de 3D-variant van 4K komt er aan in Amerika, waar al honderden 3D-bioscopen zijn.

Het is te hopen dat ook Nederlandse bioscopen gaan investeren in 4K-projectoren. Nu JVC naast Sony ook met een betere 4K-projector komt, kunnen de prijzen gaan dalen. Die projectors kosten nu nog zo'n 70.000 euro. De 4K-streams zijn niet alleen bedoeld voor entertainment, zegt Herr van Cinegrid. 'Ze bieden ook mogelijkheden voor wetenschap, onderwijs en toepassingen in de zorg, bijvoorbeeld voor opereren op afstand.'

Ga je mee een biertje drinken bij de Waag?

Filmen wordt er mogelijk ook door veranderd. Volgens de Japanse filmploeg is het met deze kwaliteit niet meer nodig close-ups te maken. Ze filmden het liefst met zo'n groot mogelijke hoek om de kijker het idee te geven dat hij echt in de koninklijke loge in het theater zat.

Grootste beperkingen van de camera's die in 4K schieten, is volgens de Japanners dat je erg goed moet letten op het lichtniveau. 'Bij de opera hadden we tijdens de repetitie eerst te weinig licht op het podium, het was niet fel genoeg.'

De pixels zie je niet.

Frank Kresin van de Waag daagde het publiek uit: 'Ga maar eens recht voor het doek staan je ziet de pixels niet.' En inderdaad niet of nauwelijks te zien. Iedereen stond zich na afloop te vergapen. Met de opnames in de Amsterdamse binnenstad op het doek, leek het alsof je zelf op straat stond.

Na 4K komt trouwens 8K. En daarna? Straks stuiten we nog op de grens van het menselijk gezichtsvermogen. Dan is de volgende stap natuurlijk het verbeteren van ons zicht. Voor de cyborg-bioscoop er is, moeten we het nog doen met die ouderwetse filmprojecties met nostalgische spikkeltjes op het scherm. Kijk er nog maar even goed naar, straks is het voorgoed verleden tijd, net als krassen op een grammofoonplaat.

Bij de borrel na afloop verzuchtte een student: 'En dan ga ik juist vanavond naar de bioscoop. Na 4K te hebben gezien ziet dat er natuurlijk niet uit...'

Hieronder een video van Sam Nemeth met 'The making of...' van de afgelopen week.'